Skip to main content

рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдбिрдЬिрдЯрд▓ рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рдоिрд╢рди: рдЕрдм рд╣ेрд▓्рде рд░िрдХॉрд░्рдб рд░рд╣ेрдЧा рдЖрдкрдХे рд╕ाрде

NDHM рд╣ेрд▓्рде рд╕ेрд╡ाрдПं рджिрд▓्рд▓ी рдХा рдПрдХ рджृрд╢्рдп, рдЬिрд╕рдоें рдПрдХ рдбॉрдХ्рдЯрд░ рд╕рдлेрдж рд╡ेрд╢рднूрд╖ा рдоें рдПрдХ рд╡рд░िрд╖्рда рдиाрдЧрд░िрдХ рдХे рд╕ाрде рдкрд░ाрдорд░्рд╢ рдХрд░ рд░рд╣ा рд╣ै, рдкृрд╖्рдарднूрдоि рдоें рдПрдХ рд╢ांрддिрдкूрд░्рдг рдХрдорд░ा рдФрд░ рдЦुрд▓ा рдЦिрдб़рдХी рджिрдЦाрдИ рд╣ै।
рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдбिрдЬिрдЯрд▓ рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рдоिрд╢рди
рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдбिрдЬिрдЯрд▓ рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рдоिрд╢рди (NDHM) — рдЕрдм рдЗрд▓ाрдЬ рднी рд╣ोрдЧा рдбिрдЬिрдЯрд▓, рд╕ेрд╣рдд рдХी рдЬाрдирдХाрд░ी рдмрд╕ рдПрдХ рдХ्рд▓िрдХ рдкрд░

“рд╣рд░ рдиाрдЧрд░िрдХ рдХा рд╣ेрд▓्рде рд░िрдХॉрд░्рдб рдЕрдм рдЦुрдж рдЙрд╕рдХे рд╣ाрде рдоें — рд╕ुрд░рдХ्рд╖िрдд, рд╕рд░рд▓ рдФрд░ рдбिрдЬिрдЯрд▓।”


рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдбिрдЬिрдЯрд▓ рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рдоिрд╢рди (NDHM) рднाрд░рдд рд╕рд░рдХाрд░ рдХी рдПрдХ рдорд╣рдд्рд╡ाрдХांрдХ्рд╖ी рдФрд░ рддрдХрдиीрдХ-рдЖрдзाрд░िрдд рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рдпोрдЬрдиा рд╣ै,
рдЬिрд╕рдХा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд╣ै —

рд╣рд░ рдиाрдЧрд░िрдХ рдХो рдПрдХ рдбिрдЬिрдЯрд▓ рд╣ेрд▓्рде рдЖрдИрдбी (Health ID) рджेрдХрд░
рдЙрд╕рдХे рд╕рднी рдоेрдбिрдХрд▓ рд░िрдХॉрд░्рдб, рдЬांрдЪ рд░िрдкोрд░्рдЯ, рджрд╡ाрдЗрдпों рдХा рдЗрддिрд╣ाрд╕, рдФрд░ рдбॉрдХ्рдЯрд░ рдХी рд╕рд▓ाрд╣ рдПрдХ рд╕ुрд░рдХ्рд╖िрдд рдк्рд▓ेрдЯрдлॉрд░्рдо рдкрд░ рдЬोрдб़рдиा।


 NDHM рдХा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп:

  • рдорд░ीрдЬ рдФрд░ рдбॉрдХ्рдЯрд░ рдХे рдмीрдЪ рдХी рджूрд░ी рддрдХрдиीрдХ рд╕े рдХрдо рдХрд░рдиा

  • рдЗрд▓ाрдЬ рдХा рд░िрдХॉрд░्рдб рдбिрдЬिрдЯрд▓ рд░ूрдк рдоें рд░рдЦрдиा — рди рдлाрдЗрд▓ рдЧुрдо рд╣ोрдЧी, рди рд░िрдкोрд░्рдЯ

  • рд╕рднी рдЕрд╕्рдкрддाрд▓, рдбॉрдХ्рдЯрд░, рд▓ैрдм, рдФрд░ рдлाрд░्рдоेрд╕ी рдХो рдПрдХ рдиेрдЯрд╡рд░्рдХ рдоें рд▓ाрдиा

  • рд▓ोрдЧों рдХो рд╕рд╕्рддी, рдкाрд░рджрд░्рд╢ी рдФрд░ рдЯ्рд░ैрдХ рдХी рдЬा рд╕рдХрдиे рд╡ाрд▓ी рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рд╕ेрд╡ा рджेрдиा


 NDHM Health ID рдХ्рдпा рд╣ै?

  • рдпрд╣ рдПрдХ 12 рдЕंрдХों рдХी рдпूрдиिрдХ рдбिрдЬिрдЯрд▓ рд╣ेрд▓्рде ID рд╣ोрддी рд╣ै

  • рдЗрд╕рд╕े рдЖрдкрдХी рдкूрд░ी рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рдк्рд░ोрдлाрдЗрд▓ рд╕ुрд░рдХ्рд╖िрдд рд░рд╣рддी рд╣ै

  • рдбॉрдХ्рдЯрд░ рдХो рдЖрдкрдХी рдкुрд░ाрдиी рдмीрдоाрд░िрдпों, рджрд╡ाрдУं рдФрд░ рд░िрдкोрд░्рдЯ्рд╕ рдХी рдЬाрдирдХाрд░ी рддुрд░ंрдд рдоिрд▓ рд╕рдХрддी рд╣ै — рдЬिрд╕рд╕े рд╕рд╣ी рдЗрд▓ाрдЬ рдоिрд▓ рд╕рдХे


 рдЗрд╕рдоें рдЖрдкрдХो рдХ्рдпा рдоिрд▓ेрдЧा?

рд╕ुрд╡िрдзा рд▓ाрдн
 рд╣ेрд▓्рде ID рдЖрдкрдХी рд╕ाрд░ी рдоेрдбिрдХрд▓ рдЬाрдирдХाрд░ी рдПрдХ рдЬрдЧрд╣
 рдбिрдЬिрдЯрд▓ рд╣ेрд▓्рде рд░िрдХॉрд░्рдб рд░िрдкोрд░्рдЯ्рд╕, X-ray, рджрд╡ाрдПं, рдбॉрдХ्рдЯрд░ рдХा рдкрд░ाрдорд░्рд╢
 рдЕрд╕्рдкрддाрд▓, рдбॉрдХ्рдЯрд░, рд▓ैрдм्рд╕ рдХी рдЬाрдирдХाрд░ी рдХрд╣ां рдЗрд▓ाрдЬ рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै, рдХौрди рдЙрдкрд▓рдм्рдз рд╣ै
 рдЯेрд▓ीрдоेрдбिрд╕िрди / рдИ‑рдХंрд╕рд▓्рдЯेрд╢рди рдоोрдмाрдЗрд▓ рд╕े рдбॉрдХ्рдЯрд░ рд╕े рд╕рд▓ाрд╣
 рдИ-рдк्рд░िрд╕्рдХ्рд░िрдк्рд╢рди рдФрд░ рдИ-рдлाрд░्рдоेрд╕ी рджрд╡ा рдСрдирд▓ाрдЗрди рджेрдЦें рдФрд░ рдЦрд░ीрджें

 рд╣ेрд▓्рде ID рдХैрд╕े рдмрдиाрдПं?

рдмрд╣ुрдд рдЖрд╕ाрди рд╣ै ✅

  1. https://healthid.abdm.gov.in рдкрд░ рдЬाрдПं

  2. рдоोрдмाрдЗрд▓ рдиंрдмрд░ рдпा рдЖрдзाрд░ рдХाрд░्рдб рд╕े OTP рд╡ेрд░िрдлिрдХेрд╢рди рдХрд░ें

  3. рдиाрдо, рдЬрди्рдо рддिрдеि, рд▓िंрдЧ рдЬैрд╕ी рдЬाрдирдХाрд░ी рднрд░ें

  4. рдЖрдкрдХो рдПрдХ 12 рдЕंрдХों рдХी рд╣ेрд▓्рде ID рдФрд░ рдПрдХ PHR Address (рдЬैрд╕े xyz@abdm) рдоिрд▓ेрдЧा

  5. рдЗрд╕ी ID рд╕े рдЖрдк рдЖрдЧे рдбिрдЬिрдЯрд▓ рд╣ेрд▓्рде рд╕ेрд╡ाрдУं рдХा рд▓ाрдн рд▓े рд╕рдХрддे рд╣ैं


 рдЖрдкрдХी рдЬाрдирдХाрд░ी рд╕ुрд░рдХ्рд╖िрдд рд╣ै?

рд╣ाँ, 100%।

  • рдпрд╣ рдкूрд░ी рддрд░рд╣ рд╕्рд╡ैрдЪ्рдЫिрдХ (voluntary) рдпोрдЬрдиा рд╣ै

  • рдЖрдк рддрдп рдХрд░рддे рд╣ैं рдХौрди рдбॉрдХ्рдЯрд░ рдпा рдЕрд╕्рдкрддाрд▓ рдЖрдкрдХी рдЬाрдирдХाрд░ी рджेрдЦ рд╕рдХрддा рд╣ै

  • рдЖрдкрдХी рд╕рд╣рдорддि рдХे рдмिрдиा рдХोрдИ рднी рдоेрдбिрдХрд▓ рдбेрдЯा рдирд╣ीं рджेрдЦ рд╕рдХрддा

  • рд╕рд░рдХाрд░ рдиे рдбेрдЯा рдЧोрдкрдиीрдпрддा рдХाрдиूрдиों рдХा рдкाрд▓рди рдХिрдпा рд╣ै


 NDHM рд╕े рдЬुрдб़े рдХौрди-рдХौрди рд╕े рд╕ंрд╕्рдеाрди?

  • рд╕рд░рдХाрд░ी рдЕрд╕्рдкрддाрд▓

  • рдиिрдЬी рдХ्рд▓िрдиिрдХ

  • рд▓ैрдм, рдлाрд░्рдоेрд╕ी, рдЯेрд▓ीрдоेрдбिрд╕िрди рдк्рд▓ेрдЯрдлॉрд░्рдо

  • рдбॉрдХ्рдЯрд░, рд╣ेрд▓्рде рд╡рд░्рдХрд░, рдмीрдоा рдХंрдкрдиिрдпाँ


 рдоोрдмाрдЗрд▓ рдРрдк рд╕े рднी рдмрдиा рд╕рдХрддे рд╣ैं:

ABHA App (Ayushman Bharat Health Account)

  • Android рдФрд░ iOS рджोрдиों рдоें

  • Health ID рдмрдиाрдПं, рд░िрдХॉрд░्рдб рдЕрдкрд▓ोрдб рдХрд░ें, рдбॉрдХ्рдЯрд░ рдЦोрдЬें

  • рдбाрдЙрдирд▓ोрдб рд▓िंрдХ: https://abdm.gov.in/


 рдПрдХ рд╕рдЪ्рдЪा рдЕрдиुрднрд╡:

“рдоेрд░े рдкाрдкा рдХो рдПрдорд░्рдЬेंрд╕ी рдоें рджिрд▓्рд▓ी рд▓े рдЬाрдиा рдкрдб़ा।
рд╡рд╣ाँ рдбॉрдХ्рдЯрд░ рдиे рдоेрд░ी ABHA рд╣ेрд▓्рде ID рд╕े рд░िрдкोрд░्рдЯ्рд╕ рджेрдЦीं, рдкुрд░ाрдиा рдЗрд▓ाрдЬ рдЬाрдиा,
рдФрд░ рдЗрд▓ाрдЬ рддुрд░ंрдд рд╢ुрд░ू рдХрд░ рджिрдпा। рдПрдХ ID рдиे рдЬाрди рдмрдЪा рджी।”

рд╕ंрджीрдк, рднोрдкाрд▓

рджिрд▓्рд▓ी рдХी рдк्рд░рдоुрдЦ рд╕рд░рдХाрд░ी рдпोрдЬрдиाрдУं рдХी рд╕ंрдкूрд░्рдг рд╕ूрдЪी (2025) 

рдЖрдпुрд╖ рд╣ेрд▓्рде рд╕ेрд╡ाрдПं: рдк्рд░рдХृрддि рд╕े рдЙрдкрдЪाрд░, рд╕ेрд╣рдд рд╕े рд╕рдордЭौрддा рдирд╣ीं

рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдЖрд░ोрдЧ्рдп рдиिрдзि: рдЧंрднीрд░ рдмीрдоाрд░िрдпों рдХा рдЗрд▓ाрдЬ рдЕрдм рд╕ंрднрд╡


 NDHM рд╕े рдЬुрдб़рдиे рдХे рдлाрдпрджे:

рдорд░ीрдЬों рдХे рд▓िрдП рдбॉрдХ्рдЯрд░/рдЕрд╕्рдкрддाрд▓ рдХे рд▓िрдП
 рдЗрд▓ाрдЬ рдХा рдкूрд░ा рд░िрдХॉрд░्рдб рд╣рдоेрд╢ा рд╕ाрде  рдорд░ीрдЬ़ рдХा рдкिрдЫрд▓ा рдЗрд▓ाрдЬ рдЖрд╕ाрдиी рд╕े рдЬाрдиें
 рдЕрд▓рдЧ-рдЕрд▓рдЧ рдбॉрдХ्рдЯрд░ рдХो рдмрддाрдиे рдХी рдЬ़рд░ूрд░рдд рдирд╣ीं  рддेрдЬ़ рдФрд░ рд╕рдЯीрдХ рдЗрд▓ाрдЬ рдиिрд░्рдгрдп
 рджрд╡ाрдУं рдХी рд▓िрд╕्рдЯ рдЯ्рд░ैрдХ рд╣ो рд╕рдХे рдзोрдЦाрдзрдб़ी рдпा рд░िрдкोрд░्рдЯ рдХी рд╣ेрд░ाрдлेрд░ी рд░ुрдХे
 рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рдмीрдоा рдоें рднी рдорджрдж  рдбिрдЬिрдЯрд▓ рд╕िрд╕्рдЯрдо рдоें рд╕рд╣рдпोрдЧ

 рд╣ेрд▓्рдкрд▓ाрдЗрди:

 NDHM Toll-Free Number: 1800-11-4477
 https://abdm.gov.in


рдЕрдЧрд░ рдЖрдк рдЪाрд╣ें:

  • рд╣ेрд▓्рде ID рдмрдирд╡ाрдиा

  • рдкрд╣рд▓े рд╕े рдмрдиी ID рд╕े рд░िрдХॉрд░्рдб рдЬोрдб़рдиा

  • NDHM рд╕े рдЕрд╕्рдкрддाрд▓ рдпा рдбॉрдХ्рдЯрд░ рдХैрд╕े рдЬुрдб़े

  • рдпा рдЖрдкрдХी рдЬाрдирдХाрд░ी рдЧोрдкрдиीрдп рдХैрд╕े рд░рд╣े

FAQ (Frequently Asked Questions)

Q1. рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдбिрдЬिрдЯрд▓ рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рдоिрд╢рди (NDHM) рдХ्рдпा рд╣ै?
ЁЯСЙ рдпрд╣ рднाрд░рдд рд╕рд░рдХाрд░ рдХी рдпोрдЬрдиा рд╣ै, рдЬिрд╕рдХे рддрд╣рдд рд╣рд░ рдиाрдЧрд░िрдХ рдХो рдпूрдиिрдХ рд╣ेрд▓्рде рдЖрдИрдбी рдФрд░ рдбिрдЬिрдЯрд▓ рд╣ेрд▓्рде рд░िрдХॉрд░्рдб рдЙрдкрд▓рдм्рдз рдХрд░ाрдпा рдЬाрддा рд╣ै।

Q2. рд╣ेрд▓्рде рдЖрдИрдбी рдХा рдХ्рдпा рд▓ाрдн рд╣ै?
ЁЯСЙ рдЗрд╕рд╕े рдорд░ीрдЬ рдХे рд╕рднी рдоेрдбिрдХрд▓ рд░िрдХॉрд░्рдб, рдЯेрд╕्рдЯ рд░िрдкोрд░्рдЯ рдФрд░ рджрд╡ाрдЗрдпाँ рдбिрдЬिрдЯрд▓ рд░ूрдк рд╕े рд╕ुрд░рдХ्рд╖िрдд рд░рд╣рддी рд╣ैं рдФрд░ рдХिрд╕ी рднी рдбॉрдХ्рдЯрд░ рдж्рд╡ाрд░ा рджेрдЦी рдЬा рд╕рдХрддी рд╣ैं।

Q3. рд╣ेрд▓्рде рдЖрдИрдбी рдХैрд╕े рдмрдиाрдИ рдЬा рд╕рдХрддी рд╣ै?
ЁЯСЙ рдЖрдзिрдХाрд░िрдХ NDHM рдкोрд░्рдЯрд▓ рдпा рдоोрдмाрдЗрд▓ рдРрдк рдкрд░ рдЖрдзाрд░ рдпा рдоोрдмाрдЗрд▓ рдиंрдмрд░ рд╕े рд░рдЬिрд╕्рдЯ्рд░ेрд╢рди рдХрд░ рд╣ेрд▓्рде рдЖрдИрдбी рдмрдиाрдИ рдЬा рд╕рдХрддी рд╣ै।

Q4. рдХ्рдпा NDHM рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдиिрд╢ुрд▓्рдХ рд╣ै?
ЁЯСЙ рд╣ाँ, рдпрд╣ рдкूрд░ी рддрд░рд╣ рд╕े рдиिрд╢ुрд▓्рдХ рд╕ेрд╡ा рд╣ै।

Q5. рдХ्рдпा NDHM рд╕े рдЧोрдкрдиीрдпрддा рд╕ुрд░рдХ्рд╖िрдд рд░рд╣рддी рд╣ै?
ЁЯСЙ рд╣ाँ, рд╕рднी рдбेрдЯा рд╕ुрд░рдХ्рд╖िрдд рдФрд░ рдПрди्рдХ्рд░िрдк्рдЯेрдб рд╣ोрддा рд╣ै, рдорд░ीрдЬ рдХी рд╕рд╣рдорддि рдХे рдмिрдиा рдХिрд╕ी рдХो рдПрдХ्рд╕ेрд╕ рдирд╣ीं рджिрдпा рдЬाрддा।

Comments

Popular posts from this blog

UP рдоें рджिрд╡्рдпांрдЧों рдХे рд▓िрдП UPSRTC рдиिःрд╢ुрд▓्рдХ рдмрд╕ рдпाрдд्рд░ा рд╕ुрд╡िрдзा

Free Travel Facility for Persons with Disabilities рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢ рдоें рджिрд╡्рдпांрдЧों рдХे рд▓िрдП UPSRTC (рд░ाрдЬ्рдп рдкрд░िрд╡рд╣рди рдиिрдЧрдо) рдж्рд╡ाрд░ा рдиिःрд╢ुрд▓्рдХ рдмрд╕ рдпाрдд्рд░ा рд╕ुрд╡िрдзा рдЙрдкрд▓рдм्рдз рд╣ै। рдЗрд╕े Free Travel Facility for Persons with Disabilities Rules‑2019 рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд рд▓ाрдЧू рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдиीрдЪे рд╡िрд╕्рддाрд░ рд╕े рдЬाрдирдХाрд░ी рджी рдЧрдИ рд╣ै ЁЯСЗ  рдХौрди рд▓ाрдн рдЙрдаा рд╕рдХрддा рд╣ै? рдХोрдИ рднी рджिрд╡्рдпांрдЧ (≥40% рд╡िрдХрд▓ांрдЧрддा) 80% рдпा рдЕрдзिрдХ рджिрд╡्рдпांрдЧрддा рд╡ाрд▓े рд╡्рдпрдХ्рддि рд╕ाрде рдоें рдПрдХ рд╕рд╣рдпाрдд्рд░ी рдХा рднी рд▓ाрдн рдЙрдаा рд╕рдХрддे рд╣ैं   рдХрд╣ाँ рд╕े-рд╕рдм рддрдХ рдпाрдд्рд░ा? UPSRTC рдХी рд╕рднी ‘ordinary’ (рд╕ाрдзाрд░рдг) рдмрд╕ों рдоें рдоुрдл्рдд рдпाрдд्рд░ा рд░ाрдЬрдзाрдиी, рд╕िрдЯी / рдИ‑рдмрд╕ों рдоें рднी рдпрд╣ рд╕ुрд╡िрдзा рд▓ाрдЧू  рд╕ुрд╡िрдзा рд░ाрдЬ्рдп-рд╕ीрдоा рдХे рдЕंрджрд░ рдФрд░ рдмाрд╣рд░ рджोрдиों рдХ्рд╖ेрдд्рд░ों рдоें рдоाрди्рдп рд╣ै ✔️ рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рджрд╕्рддाрд╡ेрдЬ рдоूрд▓ disability certificate (Chief Medical Officer/Comp. Medical Officer рдж्рд╡ाрд░ा рдЬाрд░ी) Aadhaar рдХाрд░्рдб рдпा UDID рдХाрд░्рдб (рдЙрдкрд╕्рдеिрддि рдЕрдиिрд╡ाрд░्рдп) ( uphwd.gov.in )  рдиिрдпрдо рдФрд░ рдЙрдкрдпोрдЧ рдХैрд╕े рдХрд░ें? рдмрд╕ рд╕्рдЯाрдл рдХो рдпाрдд्рд░ा рдЖрд░ंрдн рд╕े рдкрд╣рд▓े рджрд╕्рддाрд╡ेрдЬ़ рджिрдЦाрдПं рд░िрдЬिрд╕्рдЯ्рд░ेрд╢рди рдпा рдЕрдЧ्рд░िрдо рдЯिрдХрдЯिंрдЧ рдЕрдиिрд╡ाрд░्рдп рдирд╣ीं рд╣ै; рдмрд╕ рдоें рд╕рд╡ाрд░ рд╣ोрддे рд╕рдордп рдпрд╣ ...

Sabla / Kishori Balika Yojana – рдХिрд╢ोрд░िрдпों рдХे рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп, рдкोрд╖рдг рдФрд░ рдЖрдд्рдордиिрд░्рднрд░рддा рдХी рдУрд░ рдордЬрдмूрдд рдХрджрдо

Sabla / Kishori Balika Yojana рд╕рдмрд▓ рдпोрдЬрдиा / рдХिрд╢ोрд░ी рдмाрд▓िрдХा рдпोрдЬрдиा: рдмेрдЯिрдпों рдХे рд╕्рд╡ाрд╡рд▓ंрдмрди рдХी рд░ाрд╣  рднाрд░рдд рдЬैрд╕े рджेрд╢ рдоें рдЬрд╣ां рдмेрдЯिрдпाँ рдПрдХ рддрд░рдл рджेрд╡ी рдХा рд░ूрдк рдоाрдиी рдЬाрддी рд╣ैं, рд╡рд╣ीं рджूрд╕рд░ी рдУрд░ рдХрдИ рдмाрд░ рдЙрди्рд╣ें рд╢िрдХ्рд╖ा, рдкोрд╖рдг рдФрд░ рд╕рдо्рдоाрди рд╕े рд╡ंрдЪिрдд рднी рд░рд╣рдиा рдкрдб़рддा рд╣ै। рдПрдХ рдХिрд╢ोрд░ी рдХे рдЬीрд╡рди рдоें рдЬрдм рдЙрд╕рдХा рд╢рд░ीрд░ рдФрд░ рдорди рдХрдИ рдмрджрд▓ाрд╡ों рд╕े рдЧुрдЬрд░рддा рд╣ै, рддрдм рдЙрд╕े рд╕рдмрд╕े рдЬ़्рдпाрджा рдоाрд░्рдЧрджрд░्рд╢рди, рдкोрд╖рдг, рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рдФрд░ рдЖрдд्рдорд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдХी рдЬрд░ूрд░рдд рд╣ोрддी рд╣ै। рдЗрд╕ी рд╕ंрд╡ेрджрдиा рдФрд░ рдЬ़рд░ूрд░рдд рдХो рд╕рдордЭрддे рд╣ुрдП рднाрд░рдд рд╕рд░рдХाрд░ рдиे рд╕рдмрд▓ рдпोрдЬрдиा (рдЬिрд╕े рдХिрд╢ोрд░ी рдмाрд▓िрдХा рдпोрдЬрдиा рднी рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै) рдХी рд╢ुрд░ुрдЖрдд рдХी — рддाрдХि рджेрд╢ рдХी рдмेрдЯिрдпाँ рди рд╕िрд░्рдл рд╕्рд╡рд╕्рде рд░рд╣ें, рдмрд▓्рдХि рдЖрдд्рдордиिрд░्рднрд░ рднी рдмрдиें। рдХिрд╢ोрд░ी – рдПрдХ рд╕ंрд╡ेрджрдирд╢ीрд▓ рдоोрдб़ рдЬрдм рдХोрдИ рдмрдЪ्рдЪी 11-18 рд╕ाрд▓ рдХी рдЙрдо्рд░ рдоें рдк्рд░рд╡ेрд╢ рдХрд░рддी рд╣ै, рддो рдпрд╣ рдЙрд╕рдХा рд╢ाрд░ीрд░िрдХ, рдоाрдирд╕िрдХ рдФрд░ рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд░ूрдк рд╕े рд╕рдмрд╕े рд╕ंрд╡ेрджрдирд╢ीрд▓ рдФрд░ рдиिрд░्рдгाрдпрдХ рд╕рдордп рд╣ोрддा рд╣ै। рдЗрд╕ рдЙрдо्рд░ рдоें рд╡рд╣ рди рддो рдкूрд░ी рддрд░рд╣ рд╕े рдмрдЪ्рдЪी рд░рд╣рддी рд╣ै, рди рдкूрд░ी рддрд░рд╣ рд╕े рд╡рдпрд╕्рдХ। рд╡рд╣ рдЕрдкрдиी рдкрд╣рдЪाрди, рдЖрдд्рдо-рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдФрд░ рд╕рдоाрдЬ рдоें рдЕрдкрдиे рд╕्рдеाрди рдХो рд▓ेрдХрд░ рд╕ंрдШрд░्рд╖ рдХрд░ рд░рд╣ी рд╣ोрддी рд╣ै। рдЧ्рд░ाрдоीрдг рднाрд░рдд рдоें рд╕्рдеिрддि рдФрд░ рднी рдХрдаिрди рд╣ै — рдпрд╣ाँ рдЕрдзिрдХांрд╢ рдХिрд╢ोрд░िрдпाँ рдпा рддो рд╕्рдХूрд▓ рдЫोрдб़ рдЪुрдХी рд╣ोрддी рд╣ैं, рдпा рдШрд░ेрд▓ू рдЬिрдо्рдоेрджाрд░िрдпो...

рд░ाрдЬрд╕्рдеाрди рдоें рдЬрди्рдо рдФрд░ рдоृрдд्рдпु рдк्рд░рдоाрдг рдкрдд्рд░ рдХैрд╕े рдмрдирд╡ाрдПं: рдЖрд╕ाрди рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдФрд░ рдЬрд░ूрд░ी рджрд╕्рддाрд╡ेрдЬ़

рдЕрдм рдЬрди्рдо рдФрд░ рдоृрдд्рдпु рдк्рд░рдоाрдг рдкрдд्рд░ рдмрдирд╡ाрдиा рд╣ुрдЖ рдЖрд╕ाрди!  рд░ाрдЬрд╕्рдеाрди рдоें рдЬрди्рдо рдк्рд░рдоाрдг рдкрдд्рд░ рдФрд░ рдоृрдд्рдпु рдк्рд░рдоाрдг рдкрдд्рд░ рдХैрд╕े рдмрдирд╡ाрдПं? рдЬрди्рдо рдк्рд░рдоाрдг рдкрдд्рд░ рдФрд░ рдоृрдд्рдпु рдк्рд░рдоाрдг рдкрдд्рд░ рди рдХेрд╡рд▓ рджрд╕्рддाрд╡ेрдЬ рд╣ैं, рдмрд▓्рдХि рдпे рд╡्рдпрдХ्рддि рдХी рдкрд╣рдЪाрди, рдЕрд╕्рддिрдд्рд╡ рдФрд░ рдЕрдзिрдХाрд░ों рдХा рдк्рд░рдоाрдг рд╣ोрддे рд╣ैं। рдЕрдЧрд░ рдЖрдк рд░ाрдЬрд╕्рдеाрди рдоें рд░рд╣рддे рд╣ैं рдФрд░ рд╕ोрдЪ рд░рд╣े рд╣ैं рдХि рдпрд╣ рд╕рд░्рдЯिрдлिрдХेрдЯ рдХैрд╕े рдмрдирд╡ाрдПं – рддो рдпрд╣ рдЧाрдЗрдб рдЖрдкрдХे рд▓िрдП рд╣ै।  рднाрдЧ 1: рдЬрди्рдо рдк्рд░рдоाрдг рдкрдд्рд░ (Birth Certificate)  рдХ्рдпों рдЬ़рд░ूрд░ी рд╣ै рдЬрди्рдо рдк्рд░рдоाрдг рдкрдд्рд░? рд╕्рдХूрд▓ рдоें рдПрдбрдоिрд╢рди рдХे рд▓िрдП рдЖрдзाрд░ рдХाрд░्рдб рдФрд░ рдкाрд╕рдкोрд░्рдЯ рдмрдирд╡ाрдиे рдХे рд▓िрдП рд╕рд░рдХाрд░ी рдпोрдЬрдиाрдУं рдХा рд▓ाрдн рдЙрдаाрдиे рдХे рд▓िрдП рднрд╡िрд╖्рдп рдоें рдкрд╣рдЪाрди рдкрдд्рд░ рдмрдирд╡ाрдиे рдХे рд▓िрдП  рдХрдм рдмрдирд╡ाрдПं? рдмрдЪ्рдЪे рдХे рдЬрди्рдо рдХे 21 рджिрди рдХे рднीрддрд░ рдЖрд╡ेрджрди рдХрд░рдиा рд╕рдмрд╕े рдмेрд╣рддрд░ рд╣ोрддा рд╣ै। рджेрд░ рд╕े рдЖрд╡ेрджрди рдкрд░ рдЕрдлिрдбेрд╡िрдЯ рдФрд░ рдордЬिрд╕्рдЯ्рд░ेрдЯ рдЕрдк्рд░ूрд╡рд▓ рдХी рдЬ़рд░ूрд░рдд рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ै।  рдЬрди्рдо рдк्рд░рдоाрдг рдкрдд्рд░ рдмрдирд╡ाрдиे рдХे рд▓िрдП рдЬ़рд░ूрд░ी рджрд╕्рддाрд╡ेрдЬ़: рдмрдЪ्рдЪे рдХा рдиाрдо (рдЕрдЧрд░ рд░рдЦा рдЧрдпा рд╣ो) рдоाрддा-рдкिрддा рдХी рдкрд╣рдЪाрди (Aadhaar, рд╡ोрдЯрд░ ID) рдЕрд╕्рдкрддाрд▓ рд╕े рдоिрд▓ा рдЬрди्рдо рдк्рд░рдоाрдг рдкрдд्рд░ (рдпрджि рд╣ॉрд╕्рдкिрдЯрд▓ рдоें рдЬрди्рдо рд╣ुрдЖ) рдиिрд╡ाрд╕ рдк्рд░рдоाрдг рдкрдд्рд░ (Electricity Bill, Ration Card рдЖрджि) ...