Skip to main content

рдирд░рд╡ा-рдЧрд░рд╡ा-рдШुрд░рд╡ा-рдмाрд░ी рдпोрдЬрдиा 2025 – рдЫрдд्рддीрд╕рдЧрдв़ рдХा рдЧ्рд░ाрдоीрдг рдоॉрдбрд▓

рдЫрдд्рддीрд╕рдЧрдв़ рдХे рдЧ्рд░ाрдоीрдг рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдЦुрд╢рд╣ाрд▓ рд▓ाрднाрд░्рдеी,

рдирд░рд╡ा-рдЧрдКрд╡ा-рдШुрд░рд╡ा-рдмाрд░ी рдпोрдЬрдиा – рдЫрдд्рддीрд╕рдЧрдв़ рдХा рдЧ्рд░ाрдоीрдг рдкुрдирд░्рдЬाрдЧрд░рдг рдоॉрдбрд▓

рдЫрдд्рддीрд╕рдЧрдв़ рдХी рдкрд╣рдЪाрди рдЕрдм рд╕िрд░्рдл рдзाрди рдХे рдХрдЯोрд░े рдХे рд░ूрдк рдоें рдирд╣ीं,
рдмрд▓्рдХि рдПрдХ “рд╕рддрдд рдЧ्рд░ाрдоीрдг рд╡िрдХाрд╕ рд░ाрдЬ्рдп” рдХे рд░ूрдк рдоें рд╣ो рд░рд╣ी рд╣ै।

рд░ाрдЬ्рдп рд╕рд░рдХाрд░ рдХी “рдирд░рд╡ा, рдЧрд░рд╡ा, рдШुрд░рд╡ा рдФрд░ рдмाрд░ी” рдкрд╣рд▓
рдЧ्рд░ाрдоीрдг рдЕрд░्рдерд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा, рдкрд░्рдпाрд╡рд░рдг рд╕ंрд░рдХ्рд╖рдг рдФрд░ рдЖрдд्рдордиिрд░्рднрд░рддा рдХा рдРрд╕ा рдоॉрдбрд▓ рд╣ै
рдЬो рдЧांрд╡ों рдоें рдЬीрд╡рди, рд░ोрдЬрдЧाрд░ рдФрд░ рд╕рдоृрдж्рдзि рддीрдиों рд▓ा рд░рд╣ा рд╣ै।


1. рдпोрдЬрдиा рдХा рд╕ाрд░ांрд╢ (What is N-G-G-B Mission?)

рдпрд╣ рдпोрдЬрдиा рдЪाрд░ рдкाрд░ंрдкрд░िрдХ рд╕ंрд╕ाрдзрдиों рдХे рд╕ंрд░рдХ्рд╖рдг рдФрд░ рд╡िрдХाрд╕ рдкрд░ рдХेंрдж्рд░िрдд рд╣ै –

рдирд░рд╡ा (рдЬрд▓ рд╕ंрд░рдХ्рд╖рдг) – рдиाрд▓ों, рдирджिрдпों рдФрд░ рдЬрд▓ рд╕्рд░ोрддों рдХा рдкुрдирд░्рдЬीрд╡рди।
рдЧрд░рд╡ा (рдкрд╢ुрдзрди рд╕ंрд░рдХ्рд╖рдг) – рдкрд╢ुрдУं рдХी рджेрдЦрднाрд▓ рдФрд░ рдЧोрдаाрдиों рдХा рд╡िрдХाрд╕।
рдШुрд░рд╡ा (рдЬैрд╡िрдХ рдЦाрдж рдЙрдд्рдкाрджрди) – рдЧोрдмрд░ рдФрд░ рдЕрдкрд╢िрд╖्рдЯ рд╕े рдХрдо्рдкोрд╕्рдЯ рдЦाрдж рдмрдиाрдиा।
рдмाрд░ी (рдШрд░ेрд▓ू рдмाрдЧрд╡ाрдиी) – рдкрд░िрд╡ाрд░ों рдХे рд▓िрдП рд╕рдм्рдЬ़ी рдЙрдд्рдкाрджрди рдФрд░ рдкोрд╖рдг рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा।

рдпрд╣ рдпोрдЬрдиा рдЧ्рд░ाрдо्рдп рдЬीрд╡рди рдХो рдкрд░्рдпाрд╡рд░рдгीрдп рд╕ंрддुрд▓рди рдФрд░ рдЖрд░्рдеिрдХ рдЖрдд्рдордиिрд░्рднрд░рддा рдХी рджिрд╢ा рдоें рдЬोрдб़рддी рд╣ै।


2. рдпोрдЬрдиा рдХी рд╢ुрд░ुрдЖрдд рдФрд░ рдЙрдж्рджेрд╢्рдп

рд╢ुрд░ुрдЖрдд: рд╡рд░्рд╖ 2019
рд▓ॉрди्рдЪ рдХिрдпा рдЧрдпा: рдоुрдЦ्рдпрдоंрдд्рд░ी рднूрдкेрд╢ рдмрдШेрд▓ рдж्рд╡ाрд░ा
рдоुрдЦ्рдп рдЙрдж्рджेрд╢्рдп:

  • рдЧ्рд░ाрдоीрдг рд╕ंрд╕ाрдзрдиों рдХा рдкुрдирд░्рдЬीрд╡рди

  • рдХिрд╕ाрдиों рдХी рдЖрдп рдоें рд╡ृрдж्рдзि

  • рдк्рд░ाрдХृрддिрдХ рдЦेрддी рдХो рдмрдв़ाрд╡ा

  • рдЬрд▓ рдФрд░ рдоिрдЯ्рдЯी рд╕ंрд░рдХ्рд╖рдг

  • рдЧ्рд░ाрдо рдкंрдЪाрдпрддों рдоें рд░ोрдЬрдЧाрд░ рд╕ृрдЬрди


3. рдирд░рд╡ा – рдЬрд▓ рдХा рдкुрдирд░्рдЬीрд╡рди (Water Revival Mission)

 “рдирд░рд╡ा” рдпाрдиी рдиाрд▓ों рдФрд░ рдирджिрдпों рдоें рдкाрдиी рд░ोрдХрдиे рдФрд░ рднूрдЬрд▓ рд╕्рддрд░ рдмрдв़ाрдиे рдХी рдкрд╣рд▓।

рдоुрдЦ्рдп рдХाрд░्рдп:

  • рдЫोрдЯे рдиाрд▓ों рдкрд░ рдЪेрдХ рдбैрдо рдФрд░ рддाрд▓ाрдмों рдХा рдиिрд░्рдоाрдг

  • рд╡рд░्рд╖ा рдЬрд▓ рд╕ंрдЪрдпрди

  • рдЬрд▓рдЧ्рд░рд╣рдг рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХा рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рдк्рд░рдмंрдзрди

рдкрд░िрдгाрдо:

  • рдЧांрд╡ों рдоें рдЬрд▓ рд╕ंрдХрдЯ рдоें рдХрдоी

  • рд╕िंрдЪाрдИ рдХ्рд╖рдорддा рдоें рд╡ृрдж्рдзि

  • рдЦेрддों рдХी рдЙрдд्рдкाрджрдХрддा рдоें рд╕ुрдзाрд░

“рдЕрдм рдЦेрддों рдоें рд╕ाрд▓ рднрд░ рд╣рд░िрдпाрд▓ी рд╣ै, рдХ्рдпोंрдХि рдирд░рд╡ा рдоें рдкाрдиी рд╣ै।”
– рдХिрд╕ाрди рдоोрд╣рди рд╕ाрд╣ू, рдорд╣ाрд╕рдоुंрдж


4. рдЧрд░рд╡ा – рдкрд╢ुрдзрди рдХी рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рдФрд░ рд╕ेрд╡ा

рдЫрдд्рддीрд╕рдЧрдв़ рдХा рдЧांрд╡ рдкрд╢ुрдзрди рд╕े рд╣ी рд╕рдоृрдж्рдз рд╣ै।
“рдЧрд░рд╡ा” рдкрд╣рд▓ рдХा рдордХрд╕рдж рд╣ै –
рдкрд╢ुрдУं рдХी рджेрдЦрднाрд▓, рдЯीрдХाрдХрд░рдг рдФрд░ рдЧोрдаाрди рдЖрдзाрд░िрдд рдЕрд░्рдерд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдХो рдмрдв़ाрд╡ा рджेрдиा।

рдоुрдЦ्рдп рдХाрд░्рдп:

  • рдЧोрдаाрдиों рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдФрд░ рдорд░рдо्рдордд

  • рдЖрд╡ाрд░ा рдкрд╢ुрдУं рдХी рджेрдЦрднाрд▓

  • рджुрдзाрд░ू рдкрд╢ुрдУं рдХे рд▓िрдП рдЪाрд░ा рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा

  • рдкрд╢ु рдЪिрдХिрдд्рд╕ा рдФрд░ рдЯीрдХाрдХрд░рдг

рдЕрдм рд╣рд░ рдЧांрд╡ рдХा рдЧोрдаाрди “рд░ोрдЬ़рдЧाрд░ рдХेंрдж्рд░” рдмрди рдЧрдпा рд╣ै।


5. рдШुрд░рд╡ा – рдЬैрд╡िрдХ рдЦाрдж рдЙрдд्рдкाрджрди (Organic Revolution)

“рдШुрд░рд╡ा” рдХा рдорддрд▓рдм рд╣ै –
рдШрд░ рдФрд░ рдЦेрдд рд╕े рдиिрдХрд▓े рдЕрдкрд╢िрд╖्рдЯ рд╕े рд╡рд░्рдоी рдХрдо्рдкोрд╕्рдЯ рдФрд░ рдЬैрд╡िрдХ рдЦाрдж рдмрдиाрдиा।

рд▓ाрдн:

  • рд░ाрд╕ाрдпрдиिрдХ рдЦाрдж рдкрд░ рдиिрд░्рднрд░рддा рдХрдо

  • рдоिрдЯ्рдЯी рдХी рдЙрд░्рд╡рд░рддा рдоें рд╡ृрдж्рдзि

  • рдЦेрддी рдХी рд▓ाрдЧрдд рдоें рдХрдоी

рдорд╣िрд▓ाрдУं рдХी рднूрдоिрдХा:
рдорд╣िрд▓ा рд╕्рд╡-рд╕рд╣ाрдпрддा рд╕рдоूрд╣ рдШुрд░рд╡ा рдХेंрдж्рд░ों рдоें рдЦाрдж рддैрдпाрд░ рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं,
рдЬिрд╕рд╕े рдЙрди्рд╣ें рдиिрдпрдоिрдд рдЖрдорджрдиी рдоिрд▓ рд░рд╣ी рд╣ै।

“рдкрд╣рд▓े рдХрдЪрд░ा рдеा, рдЕрдм рдпрд╣ी рд╣рдоाрд░ी рдЖрдп рдХा рдЬрд░िрдпा рд╣ै।”
– рдордорддा рдмाрдИ, рдХрд╡рд░्рдзा


6. рдмाрд░ी – рд╣рд░ рдШрд░ рдХी рдмрдЧिрдпा (Home Nutrition Garden)

“рдмाрд░ी” рдкрд╣рд▓ рдХा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд╣ै –
рд╣рд░ рдкрд░िрд╡ाрд░ рдХे рдШрд░ рдХे рдкाрд╕ рд╕рдм्рдЬ़ी рдФрд░ рдлрд▓ рдХी рдмрдЧिрдпा рд▓рдЧाрдиा,
рддाрдХि рдкोрд╖рдг рдФрд░ рдЖрдд्рдордиिрд░्рднрд░рддा рджोрдиों рдмрдв़ें।

рдоुрдЦ्рдп рд▓ाрдн:

  • рдкрд░िрд╡ाрд░ рдХो рддाрдЬ़ी рд╕рдм्рдЬ़िрдпाँ

  • рдкोрд╖рдг рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा

  • рдЕрддिрд░िрдХ्рдд рд╕рдм्рдЬ़िрдпाँ рдмेрдЪрдХрд░ рдЖрдорджрдиी

 рдЕрдм рд╣рд░ рдШрд░ “рдмाрд░ी” рд╕े рднрд░рдкूрд░ рд╣ै,
рдФрд░ рдорд╣िрд▓ाрдПँ рдЕрдкрдиी рдмрдЧिрдпा рд╕े рдкрд░िрд╡ाрд░ рдХा рдкोрд╖рдг рд╕ंрднाрд▓ рд░рд╣ी рд╣ैं।


7. рдпोрдЬрдиा рдХे рдЪाрд░ों рдШрдЯрдХों рдХा рд╕ाрдоंрдЬрд╕्рдп

рдШрдЯрдХ рдоुрдЦ्рдп рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд╕ीрдзा рд▓ाрдн
рдирд░рд╡ा рдЬрд▓ рд╕ंрд░рдХ्рд╖рдг рд╕िंрдЪाрдИ рдФрд░ рднूрдЬрд▓ рд╡ृрдж्рдзि
рдЧрд░рд╡ा рдкрд╢ुрдзрди рдХрд▓्рдпाрдг рджूрдз, рдЧोрдмрд░, рдЖрдп
рдШुрд░рд╡ा рдЬैрд╡िрдХ рдЦाрдж рд╕рд╕्рддी рдЦेрддी, рдЙрд░्рд╡рд░ рдоिрдЯ्рдЯी
рдмाрд░ी рдкोрд╖рдг рдмाрдЧрд╡ाрдиी рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп, рдЖрдп рдФрд░ рдЖрдд्рдордиिрд░्рднрд░рддा

 рдЪाрд░ों рдШрдЯрдХ рдоिрд▓рдХрд░ “рд╕ंрдкूрд░्рдг рдЧ्рд░ाрдоीрдг рд╡िрдХाрд╕ рдоॉрдбрд▓” рддैрдпाрд░ рдХрд░рддे рд╣ैं।


8. рдкрд░्рдпाрд╡рд░рдгीрдп рд▓ाрдн (Eco-Benefits)

 рдХाрд░्рдмрди рдЙрдд्рд╕рд░्рдЬрди рдоें рдХрдоी
 рдЬрд▓ рд╕ंрдЪрдпрди рд╕े рд╕ूрдЦे рдХा рдЦрддрд░ा рдШрдЯा
 рдоिрдЯ्рдЯी рдоें рдЬैрд╡िрдХ рддрдд्рд╡ों рдХी рд╡ृрдж्рдзि
 рд╣рд░िрдпाрд▓ी рдФрд░ рдЬैрд╡ рд╡िрд╡िрдзрддा рдХा рд╡िрд╕्рддाрд░


9. рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рдФрд░ рдЖрд░्рдеिрдХ рдк्рд░рднाрд╡

рд░ोрдЬрдЧाрд░ рд╕ृрдЬрди:
рдЧौрдаाрдиों, рдШुрд░рд╡ा рдХेंрдж्рд░ों рдФрд░ рдмाрд░ी рдпोрдЬрдиाрдУं рдоें рд╣рдЬाрд░ों рдЧ्рд░ाрдоीрдг рдХाрд░्рдпрд░рдд।

рдорд╣िрд▓ा рд╕рд╢рдХ्рддिрдХрд░рдг:
рдорд╣िрд▓ाрдУं рдХो рдЦाрдж рдЙрдд्рдкाрджрди рдФрд░ рдмाрдЧрд╡ाрдиी рдоें рд╕्рд╡ाрд╡рд▓ंрдмрди рдоिрд▓ा।

рдЧ्рд░ाрдо рд╕्рд╡рдЪ्рдЫрддा:
рдЕрдкрд╢िрд╖्рдЯ рдЕрдм рдХрдЪрд░ा рдирд╣ीं, рд╕ंрд╕ाрдзрди рдмрди рдЧрдпा।

рдХिрд╕ाрдиों рдХी рд▓ाрдЧрдд рдоें рдХрдоी:
рдЬैрд╡िрдХ рдЦाрдж рдФрд░ рдЬрд▓ рд╕ंрд░рдХ्рд╖рдг рд╕े рдЦेрддी рдХी рд▓ाрдЧрдд рдШрдЯी।


10. рдЕрдм рддрдХ рдХी рдЙрдкрд▓рдм्рдзिрдпाँ (Progress Report)

рд░ाрдЬ्рдп рд╕рд░рдХाрд░ рдХी рд░िрдкोрд░्рдЯ рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░:

  • рдирд░рд╡ा рдкुрдирд░्рдЬीрд╡рди: 5000+ рдиाрд▓ों рдоें рдХाрд░्рдп рдкूрд░ा।

  • рдЧोрдаाрди рд╡िрдХрд╕िрдд: 10,600+ рд╕рдХ्рд░िрдп рдХेंрдж्рд░।

  • рдШुрд░рд╡ा рдХेंрдж्рд░: 15,000 рд╕े рдЕрдзिрдХ рдЦाрдж рдЗрдХाрдЗрдпाँ।

  • рдмाрд░ी рдкрд╣рд▓: 12 рд▓ाрдЦ рд╕े рдЕрдзिрдХ рдкрд░िрд╡ाрд░ рд▓ाрднाрди्рд╡िрдд।

 рдХुрд▓ рдоिрд▓ाрдХрд░ рдЧ्рд░ाрдоीрдг рдЕрд░्рдерд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдоें ₹400 рдХрд░ोрдб़ рд╕े рдЕрдзिрдХ рдХा рдк्рд░рд╡ाрд╣।


11. рднрд╡िрд╖्рдп рдХी рджिрд╢ा (Future Vision)

 рд╣рд░ рдЧांрд╡ рдоें “Integrated Livelihood Cluster” рдХा рдиिрд░्рдоाрдг।
 рдкрд╢ुрдзрди рдЖрдзाрд░िрдд рдЙрдж्рдпोрдЧ (рджूрдз, рдЦाрдж, рдмाрдпोрдЧैрд╕)।
 рдЬрд▓ рд╕ंрд░рдХ्рд╖рдг рдХे рд▓िрдП рд╕ैрдЯेрд▓ाрдЗрдЯ рдоॉрдиिрдЯрд░िंрдЧ рд╕िрд╕्рдЯрдо।
 рдЧ्рд░ाрдоीрдг рдпुрд╡ाрдУं рдХो “Green Skill Training”।


12. рдПрдХ рдирдИ рдЖрд╢ा

“рдкрд╣рд▓े рдЦेрдд рд╕ूрдЦ рдЬाрддे рдеे, рдЕрдм рдкाрдиी рдХी рдХрдоी рдирд╣ीं।”
“рдкрд╣рд▓े рдХрдЪрд░ा рдеा, рдЕрдм рд╡рд╣ी рдЦाрдж рдмрдирдХрд░ рдЦेрдд рдХो рдЙрдкрдЬाрдК рдХрд░ рд░рд╣ा рд╣ै।”
“рдкрд╣рд▓े рдорд╣िрд▓ाрдПँ рдШрд░ рддрдХ рд╕ीрдоिрдд рдеीं, рдЕрдм рд╡े рд╣рд░ рдмाрд░ी рдХी рдоाрд▓िрдХ рд╣ैं।”

 рдпे рдХрд╣ाрдиिрдпाँ рдмрддाрддी рд╣ैं рдХि рдирд░рд╡ा-рдЧрд░рд╡ा-рдШुрд░рд╡ा-рдмाрд░ी
рд╕िрд░्рдл рдПрдХ рдпोрдЬрдиा рдирд╣ीं, рдмрд▓्рдХि рдЧांрд╡ों рдоें рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рдХी рдХ्рд░ांрддि рд╣ै।


13. рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖ (Conclusion)

“рдирд░рд╡ा, рдЧрд░рд╡ा, рдШुрд░рд╡ा, рдмाрд░ी” – рдпे рдЪाрд░ рд╢рдм्рдж рдЫрдд्рддीрд╕рдЧрдв़ рдХी рдЖрдд्рдоा рд╣ैं।
рдЗрдирд╕े рдЧांрд╡ों рдоें рд░ोрдЬ़рдЧाрд░, рд╕ंрд╕ाрдзрди рдФрд░ рд╕рдо्рдоाрди рд▓ौрдЯ рдЖрдпा рд╣ै।

рдпрд╣ рдкрд╣рд▓ рдмрддाрддी рд╣ै рдХि рдЕрдЧрд░ рдиीрддि “рдзрд░рддी рд╕े рдЬुрдб़ी” рд╣ो,
рддो рдЙрд╕рдХा рдЕрд╕рд░ “рд╣рд░ рдЦेрдд, рд╣рд░ рдШрд░ рдФрд░ рд╣рд░ рджिрд▓” рддрдХ рдкрд╣ुँрдЪрддा рд╣ै।


Progress India Takeaway:

✅ рдкрд░्рдпाрд╡рд░рдг-рд╕ंрд░рдХ्рд╖рдг рдФрд░ рдЖрд░्рдеिрдХ рд╡िрдХाрд╕ рдХा рд╕ंрдпुрдХ्рдд рдоॉрдбрд▓।
✅ рдорд╣िрд▓ा, рдХिрд╕ाрди рдФрд░ рдЧ्рд░ाрдо рдкंрдЪाрдпрдд – рддीрдиों рдХा рд╕рд╢рдХ्рддिрдХрд░рдг।
✅ “рд╕्рдеाрдиीрдп рд╕े рд╡ैрд╢्рд╡िрдХ” рд╕ोрдЪ рдХी рдЬीрд╡ंрдд рдоिрд╕ाрд▓।


рдЫрдд्рддीрд╕рдЧрдв़ рдХी рд╕рднी рд╕рд░рдХाрд░ी рдпोрдЬрдиाрдУं рдХी рдкूрд░ी рд╕ूрдЪी 2025

FAQ (рдЕрдХ्рд╕рд░ рдкूрдЫे рдЬाрдиे рд╡ाрд▓े рдк्рд░рд╢्рди)

Q1. рдирд░рд╡ा-рдЧрд░рд╡ा-рдШुрд░рд╡ा-рдмाрд░ी рдпोрдЬрдиा рдХ्рдпा рд╣ै?
ЁЯСЙ рдпрд╣ рдЫрдд्рддीрд╕рдЧрдв़ рд╕рд░рдХाрд░ рдХी рдЧ्рд░ाрдоीрдг рд╡िрдХाрд╕ рдпोрдЬрдиा рд╣ै, рдЬो рдЬрд▓ рд╕ंрд░рдХ्рд╖рдг, рдкрд╢ुрдзрди рд╕ेрд╡ा, рдЬैрд╡िрдХ рдЦाрдж рдФрд░ рдмाрдЧрд╡ाрдиी рдХो рдмрдв़ाрд╡ा рджेрддी рд╣ै।

Q2. рдпोрдЬрдиा рдХे рдЪाрд░ рдШрдЯрдХ рдХौрди-рдХौрди рд╕े рд╣ैं?
ЁЯСЙ рдирд░рд╡ा (рдЬрд▓ рд╕ंрд░рдХ्рд╖рдг), рдЧрд░рд╡ा (рдкрд╢ुрдзрди рд╕ेрд╡ा), рдШुрд░рд╡ा (рдЬैрд╡िрдХ рдЦाрдж рдЙрдд्рдкाрджрди) рдФрд░ рдмाрд░ी (рдШрд░ेрд▓ू рдмाрдЧрд╡ाрдиी)।

Q3. рдЗрд╕ рдпोрдЬрдиा рд╕े рдЧ्рд░ाрдоीрдгों рдХो рдХ्рдпा рд▓ाрдн рдоिрд▓рддे рд╣ैं?
ЁЯСЙ рд░ोрдЬрдЧाрд░ рд╕ृрдЬрди, рдЦेрддी рдХी рд▓ाрдЧрдд рдоें рдХрдоी, рд╕्рд╡рдЪ्рдЫрддा, рдкрд░्рдпाрд╡рд░рдг рд╕ंрд░рдХ्рд╖рдг рдФрд░ рдкोрд╖рдг рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा।

Q4. рдпрд╣ рдпोрдЬрдиा рдХрдм рд╢ुрд░ू рдХी рдЧрдИ рдеी?
ЁЯСЙ рд╡рд░्рд╖ 2019 рдоें рдоुрдЦ्рдпрдоंрдд्рд░ी рднूрдкेрд╢ рдмрдШेрд▓ рдж्рд╡ाрд░ा рдЧ्рд░ाрдоीрдг рдкुрдирд░्рдЬाрдЧрд░рдг рдХे рд▓рдХ्рд╖्рдп рдХे рд╕ाрде рд╢ुрд░ू рдХी рдЧрдИ।

Q5. рдХ्рдпा рдЗрд╕ рдпोрдЬрдиा рдХा рд▓ाрдн рд╣рд░ рдЧांрд╡ рдХो рдоिрд▓ рд░рд╣ा рд╣ै?
ЁЯСЙ рд╣ाँ, рд╕рднी рдЧ्рд░ाрдо рдкंрдЪाрдпрддों рдоें рдЧौрдаाрди, рдШुрд░рд╡ा рдХेंрдж्рд░ рдФрд░ рдмाрд░ी рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдо рд╕ंрдЪाрд▓िрдд рд╣ैं।

Comments

Popular posts from this blog

Sabla / Kishori Balika Yojana – рдХिрд╢ोрд░िрдпों рдХे рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп, рдкोрд╖рдг рдФрд░ рдЖрдд्рдордиिрд░्рднрд░рддा рдХी рдУрд░ рдордЬрдмूрдд рдХрджрдо

Sabla / Kishori Balika Yojana рд╕рдмрд▓ рдпोрдЬрдиा / рдХिрд╢ोрд░ी рдмाрд▓िрдХा рдпोрдЬрдиा: рдмेрдЯिрдпों рдХे рд╕्рд╡ाрд╡рд▓ंрдмрди рдХी рд░ाрд╣  рднाрд░рдд рдЬैрд╕े рджेрд╢ рдоें рдЬрд╣ां рдмेрдЯिрдпाँ рдПрдХ рддрд░рдл рджेрд╡ी рдХा рд░ूрдк рдоाрдиी рдЬाрддी рд╣ैं, рд╡рд╣ीं рджूрд╕рд░ी рдУрд░ рдХрдИ рдмाрд░ рдЙрди्рд╣ें рд╢िрдХ्рд╖ा, рдкोрд╖рдг рдФрд░ рд╕рдо्рдоाрди рд╕े рд╡ंрдЪिрдд рднी рд░рд╣рдиा рдкрдб़рддा рд╣ै। рдПрдХ рдХिрд╢ोрд░ी рдХे рдЬीрд╡рди рдоें рдЬрдм рдЙрд╕рдХा рд╢рд░ीрд░ рдФрд░ рдорди рдХрдИ рдмрджрд▓ाрд╡ों рд╕े рдЧुрдЬрд░рддा рд╣ै, рддрдм рдЙрд╕े рд╕рдмрд╕े рдЬ़्рдпाрджा рдоाрд░्рдЧрджрд░्рд╢рди, рдкोрд╖рдг, рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рдФрд░ рдЖрдд्рдорд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдХी рдЬрд░ूрд░рдд рд╣ोрддी рд╣ै। рдЗрд╕ी рд╕ंрд╡ेрджрдиा рдФрд░ рдЬ़рд░ूрд░рдд рдХो рд╕рдордЭрддे рд╣ुрдП рднाрд░рдд рд╕рд░рдХाрд░ рдиे рд╕рдмрд▓ рдпोрдЬрдиा (рдЬिрд╕े рдХिрд╢ोрд░ी рдмाрд▓िрдХा рдпोрдЬрдиा рднी рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै) рдХी рд╢ुрд░ुрдЖрдд рдХी — рддाрдХि рджेрд╢ рдХी рдмेрдЯिрдпाँ рди рд╕िрд░्рдл рд╕्рд╡рд╕्рде рд░рд╣ें, рдмрд▓्рдХि рдЖрдд्рдордиिрд░्рднрд░ рднी рдмрдиें। рдХिрд╢ोрд░ी – рдПрдХ рд╕ंрд╡ेрджрдирд╢ीрд▓ рдоोрдб़ рдЬрдм рдХोрдИ рдмрдЪ्рдЪी 11-18 рд╕ाрд▓ рдХी рдЙрдо्рд░ рдоें рдк्рд░рд╡ेрд╢ рдХрд░рддी рд╣ै, рддो рдпрд╣ рдЙрд╕рдХा рд╢ाрд░ीрд░िрдХ, рдоाрдирд╕िрдХ рдФрд░ рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд░ूрдк рд╕े рд╕рдмрд╕े рд╕ंрд╡ेрджрдирд╢ीрд▓ рдФрд░ рдиिрд░्рдгाрдпрдХ рд╕рдордп рд╣ोрддा рд╣ै। рдЗрд╕ рдЙрдо्рд░ рдоें рд╡рд╣ рди рддो рдкूрд░ी рддрд░рд╣ рд╕े рдмрдЪ्рдЪी рд░рд╣рддी рд╣ै, рди рдкूрд░ी рддрд░рд╣ рд╕े рд╡рдпрд╕्рдХ। рд╡рд╣ рдЕрдкрдиी рдкрд╣рдЪाрди, рдЖрдд्рдо-рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдФрд░ рд╕рдоाрдЬ рдоें рдЕрдкрдиे рд╕्рдеाрди рдХो рд▓ेрдХрд░ рд╕ंрдШрд░्рд╖ рдХрд░ рд░рд╣ी рд╣ोрддी рд╣ै। рдЧ्рд░ाрдоीрдг рднाрд░рдд рдоें рд╕्рдеिрддि рдФрд░ рднी рдХрдаिрди рд╣ै — рдпрд╣ाँ рдЕрдзिрдХांрд╢ рдХिрд╢ोрд░िрдпाँ рдпा рддो рд╕्рдХूрд▓ рдЫोрдб़ рдЪुрдХी рд╣ोрддी рд╣ैं, рдпा рдШрд░ेрд▓ू рдЬिрдо्рдоेрджाрд░िрдпो...

рдмिрд╣ाрд░ рд╕рд░рдХाрд░ рдХी рд╕рднी рдк्рд░рдоुрдЦ рдпोрдЬрдиाрдУं рдХी рд╕ूрдЪी – рдПрдХ рд╕्рдеाрди рдкрд░ рдкूрд░ी рдЬाрдирдХाрд░ी | Progress India

ЁЯСЙрдк्рд░рдзाрдирдоंрдд्рд░ी рдХी рд╕рднी рд╕рд░рдХाрд░ी рдпोрдЬрдиाрдУं рдХी рд╕ूрдЪी | рд▓ाрдн, рдкाрдд्рд░рддा рдФрд░ рдЖрд╡ेрджрди рд▓िंрдХ рдПрдХ рдЬрдЧрд╣ ! рдкूрд░्рд╡рдЬों рдХी рд╕ंрдкрдд्рддि рдоें рдмंрдЯрд╡ाрд░ा рдХैрд╕े рдХрд░ें? LPC рдХ्рдпा рд╣ै? рдХैрд╕े рдкрддा рдХрд░ें рдХि рдЖрдк рдЬрдоीрди рдХे рд╡ैрдз рдоाрд▓िрдХ рд╣ैं рдпा рдирд╣ीं? рднू рдирдХ्рд╢ा рдкोрд░्рдЯрд▓ (Bhu Naksha Portal) рдХ्рдпा рд╣ै? рднू–рдЬрди рд╢िрдХाрдпрдд рдкोрд░्рдЯрд▓ (Bhu-Jan Shikayat Portal) рдХ्рдпा рд╣ै? рдХ्рдпा рдЬрдоीрди рдмेрдЪрдиे рдпा рдмंрдЯрд╡ाрд░े рдоें рдмाрдзा рдЖрдиे рдкрд░ рдХрд░ें? рдХрдм्рдЬ़ा рд╣рдЯрд╡ाрдиा (Illegal Possession Removal) рдХैрд╕े рдХрд░ें? рдЬрдм рдЕрдзिрдХाрд░िрдпों рдж्рд╡ाрд░ा рднूрдоि рд░िрдХॉрд░्рдб рдЕрдкрдбेрдЯ рдирд╣ीं рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै рддो рдХ्рдпा рдХрд░ें? рдЦाрддा рдПрд╡ं рдЬрдоाрдмंрджी рдХ्рдпा рд╣ै? рдЬрдоीрди рдХा рдмंрдЯрд╡ाрд░ा рдХैрд╕े рдХрд░ें? рдЕрд╡ैрдз рдЕрддिрдХ्рд░рдордг (Illegal Encroachment) рдХ्рдпा рд╣ै? рдирдХ्рд╢ा рд╕े рд╕ीрдоांрдХрди (Demarcation) рдХैрд╕े рдХрд░рд╡ाрдПं? рд╕िрд╡िрд▓ рдХोрд░्рдЯ рдоें рджाрд╡ा рдХैрд╕े рдХрд░ें? рдирдХ्рд╢ा (Land Map) рдХ्рдпा рд╣ै? рдиाрдоांрддрд░рдг, рджाрдЦिрд▓-рдЦाрд░िрдЬ рдФрд░ рд╡ंрд╢ाрд╡рд▓ी рд╕े рдЬुрдб़े рд╡िрд╡ाрдж рдХ्рдпा рдХрд░ें? C.S., R.S., рдФрд░ Halka рдЦрддिрдпाрди рдХ्рдпा рд╣ै? рдоूрд▓ рдЦрддिрдпाрди рдХ्рдпा рд╣ोрддा рд╣ै? рдмिрд╣ाрд░ рдоें рд╡ाрд░िрд╕ाрдиा рдк्рд░рдоाрдг рдкрдд्рд░ рдХैрд╕े рдмрдирд╡ाрдПं? рдЕрдЧрд░ рднूрдоि рдХे рдЕрднिрд▓ेрдЦों (рдЬрдоाрдмंрджी, рдЦрддिрдпाрди, рдирдХ्рд╢ा, рдпा рджाрдЦिрд▓-рдЦाрд░िрдЬ) рдоें рдЬ़рдоीрди рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ (рд░рдХрдмा) рдЧрд▓рдд рджрд░्рдЬ рд╣ो рдЧрдпा рд╣ै, рдЕрдЧрд░ рднू-рдЕрднिрд▓ेрдЦ (Land Record) рдпा рдЬрдоाрдмंрджी / рдЦрддिрдпाрди / рджाрдЦिрд▓-рдЦ...

рдк्рд░рдзाрдирдоंрдд्рд░ी рдзрди-рдзाрди्рдп рдХृрд╖ि рдпोрдЬрдиा 2025 – рдХिрд╕ाрдиों рдХी рд╕рдоृрдж्рдзि

рдк्рд░рдзाрдирдоंрдд्рд░ी рдзрди-рдзाрди्рдп рдХृрд╖ि рдпोрдЬрдиा – рдХिрд╕ाрдиों рдХे рд╕рдоृрдж्рдзि рдХी рдирдИ рдЙрдо्рдоीрдж рднाрд░рдд рдХी рдЖрдд्рдоा рдЧांрд╡ों рдоें рдмрд╕рддी рд╣ै, рдФрд░ рдЧांрд╡ों рдХी рдЖрдд्рдоा рд╣рдоाрд░े рдХिрд╕ाрди рд╣ैं। рд╣рд░ рд╕ुрдмрд╣ рд╕ूрд░рдЬ рдХी рдкрд╣рд▓ी рдХिрд░рдг рдХे рд╕ाрде рдЦेрддों рдоें рд╣рд▓ рдЬोрддрддा рдХिрд╕ाрди, рддрдкрддी рджोрдкрд╣рд░ рдоें рдлрд╕рд▓ों рдХो рд╕ींрдЪрддा рдХिрд╕ाрди рдФрд░ рд░ाрдд рдХे рдЕंрдзेрд░े рдоें рднी рдЕрдкрдиे рдЦेрдд рдХी рд░рдЦрд╡ाрд▓ी рдХрд░рддा рдХिрд╕ाрди — рдпрд╣ी рддो рд╣ैं рд╣рдоाрд░े рджेрд╢ рдХी рдЕрд╕рд▓ी рд░ीрдв़। рдРрд╕े рдоें рдЬрдм рдХेंрдж्рд░ рд╕рд░рдХाрд░ рдХिрд╕ाрдиों рдХी рд╕्рдеिрддि рд╕ुрдзाрд░рдиे рдФрд░ рдЙрдирдХी рдЖрдорджрдиी рджोрдЧुрдиी рдХрд░рдиे рдХी рдмाрдд рдХрд░рддी рд╣ै, рддो рдпрд╣ рд╕िрд░्рдл рдПрдХ рдиीрддि рдирд╣ीं рд╣ोрддी, рдмрд▓्рдХि рдХрд░ोрдб़ों рдЙрдо्рдоीрджों рдХी рдиींрд╡ рд╣ोрддी рд╣ै। рдк्рд░рдзाрдирдоंрдд्рд░ी рдзрди-рдзाрди्рдп рдХृрд╖ि рдпोрдЬрдиा рдЗрд╕ी рджिрд╢ा рдоें рдЙрдаाрдпा рдЧрдпा рдПрдХ рдХ्рд░ांрддिрдХाрд░ी рдХрджрдо рд╣ै। рдХ्рдпा рд╣ै рдк्рд░рдзाрдирдоंрдд्рд░ी рдзрди-рдзाрди्рдп рдХृрд╖ि рдпोрдЬрдиा? рдк्рд░рдзाрдирдоंрдд्рд░ी рдзрди-рдзाрди्рдп рдХृрд╖ि рдпोрдЬрдиा рднाрд░рдд рд╕рд░рдХाрд░ рдХी рдПрдХ рдорд╣рдд्рд╡ाрдХांрдХ्рд╖ी рдпोрдЬрдиा рд╣ै рдЬिрд╕рдХा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд╣ै — рдХिрд╕ाрдиों рдХी рдЖрдп рдмрдв़ाрдиा, рдлрд╕рд▓ों рдХी рдЙрдд्рдкाрджрдХрддा рд╕ुрдзाрд░рдиा, рдФрд░ рдХृрд╖ि рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдЖрдзुрдиिрдХ рддрдХрдиीрдХ рдХा рд╕рдоाрд╡ेрд╢ рдХрд░рдиा। рдпрд╣ рдпोрдЬрдиा рдХिрд╕ाрдиों рдХो рдмेрд╣рддрд░ рдмीрдЬ, рд╕рд╕्рддी рджрд░ों рдкрд░ рдЙрд░्рд╡рд░рдХ, рд╕िंрдЪाрдИ рдХी рд╕ुрд╡िрдзा, рдХृрд╖ि рдпंрдд्рд░ों рдкрд░ рд╕рдм्рд╕िрдбी рдФрд░ рдлрд╕рд▓ рдХी рд╕рд╣ी рдХीрдордд рджिрд▓ाрдиे рдоें рдорджрдж рдХрд░рддी рд╣ै। рдЗрд╕рдХा рдоुрдЦ्рдп рд▓рдХ्рд╖्рдп рдпрд╣ рд╣ै рдХि рднाрд░рдд рдХा рд╣рд░ рдХिрд╕ाрди рдЖрдд्рдордиिрд░्рднрд░ рдмрди...