Skip to main content

рджीрджी рдИ-рд░िрдХ्рд╢ा рд╕рд╣ाрдпрддा рдпोрдЬрдиा 2025 – рдорд╣िрд▓ाрдУं рдХो рдЖрдд्рдордиिрд░्рднрд░рддा рдХी рдУрд░

рдПрдХ рдорд╣िрд▓ा рдЫрдд्рддीрд╕рдЧрдв़ рдоें рдИ-рд░िрдХ्рд╢ा рдХो рд╕рдб़рдХ рдкрд░ рдЪрд▓ा рд░рд╣ी рд╣ै।

рджीрджी рдИ-рд░िрдХ्рд╢ा рд╕рд╣ाрдпрддा рдпोрдЬрдиा – рдЫрдд्рддीрд╕рдЧрдв़

(Progress India рдж्рд╡ाрд░ा рд╕्рд╡ीрдХृрдд рд╡ рдЕрдж्рдпрддрди рдЬाрдирдХाрд░ी)


 рдпोрдЬрдиा рдХा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп

  • рдорд╣िрд▓ाрдУं рдХो рд╕्рд╡рд░ोрдЬрдЧाрд░ рд╕े рдЬोрдб़рдиा

  • рдЖрд░्рдеिрдХ рд░ूрдк рд╕े рдЙрди्рд╣ें рдЖрдд्рдордиिрд░्рднрд░ рдмрдиाрдиा

  • рдЗрд▓ेрдХ्рдЯ्рд░िрдХ рд╡ाрд╣рдиों рдХे рдЬ़рд░िрдП рд╣рд░िрдд рд╡ рд╕्рд╡рдЪ्рдЫ рдкрд░िрд╡рд╣рди рдХो рдмрдв़ाрд╡ा рджेрдиा


✅ рдкाрдд्рд░рддा (Eligibility)

рдиीрдЪे рджिрдП рдЧрдП рд╕рднी рд╢рд░्рддें рдкूрд░ी рдХрд░рдиा рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ै:

  1. рдЖрдпु 18 рд╕े 50 рд╡рд░्рд╖ рдХे рдмीрдЪ рд╣ोрдиी рдЪाрд╣िрдП

  2. рдорд╣िрд▓ा рдиिрд░्рдоाрдг рд╢्рд░рдоिрдХ рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдП

  3. рдЫрдд्рддीрд╕рдЧрдв़ рднрд╡рди рдПрд╡ं рдЕрди्рдп рд╕рди्рдиिрд░्рдоाрдг рдХрд░्рдордХाрд░ рдХрд▓्рдпाрдг рдоंрдбрд▓ рдоें рди्рдпूрдирддрдо 3 рд╡рд░्рд╖ рдХा рдкंрдЬीрдХрд░рдг рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдП (shramevjayate.cg.gov.in)

  4. рдпोрдЬрдиाрд░्рдеी рдкрд╣рд▓े рдЗрд╕ рдпोрдЬрдиा рдХा рд▓ाрдн рди рд▓े рдЪुрдХी рд╣ो

  5. рдмैंрдХ рдЛрдг рдФрд░ рд╕рд╣ाрдпрдХ рджрд╕्рддाрд╡ेрдЬों рдХो рд╕рдордп рдкрд░ рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХрд░рдиा рдЬ़рд░ूрд░ी рд╣ै


 рдЖрд░्рдеिрдХ рд╕рд╣ाрдпрддा (рд▓ाрднांрд╢)

  • рд╕рд╣ाрдпрддा рд░ाрд╢ि: ₹ 1,00,000 (рдПрдХ рд▓ाрдЦ) рдЕрдиुрджाрди рд╕्рд╡рд░ूрдк (shramevjayate.cg.gov.in)

  • рдЗрд╕ рд░ाрд╢ि рдХे рдЕрд▓ाрд╡ा рд╡्рдпрдХ्рддि рдХो ₹ 10,000 рддрдХ рдХा рдЕंрд╢рджाрди рджेрдиा рд╣ोрдЧा 

  • рд╢ेрд╖ рд░ाрд╢ि рдмैंрдХ рдЛрдг рдХे рд░ूрдк рдоें рдоिрд▓ेрдЧी, рдм्рдпाрдЬ рджрд░ рдмैंрдХ рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд▓ाрдЧू рд╣ोрдЧी



рдПрдХ рдорд╣िрд▓ा рдЫрдд्рддीрд╕рдЧрдв़ рдоें рд╣рд░े рдФрд░ рдкीрд▓े рд░ंрдЧ рдХे рдИ-рд░िрдХ्рд╢ा рдХो рд╕рдб़рдХ рдкрд░ рдЪрд▓ा рд░рд╣ी рд╣ै। рд╡рд╣ рдкाрд░ंрдкрд░िрдХ рдкрд░िрдзाрди рдоें рд╣ै рдФрд░ рд╕рдб़рдХ рдХे рдХिрдиाрд░े рд╣рд░े-рднрд░े рдкेрдб़ рджिрдЦाрдИ рджे рд░рд╣े рд╣ैं।

рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рджрд╕्рддाрд╡ेрдЬ़

рдиीрдЪे рджिрдП рдЧрдП рджрд╕्рддाрд╡ेрдЬ़ рдХो рдЕрдиिрд╡ाрд░्рдп рд░ूрдк рд╕े рдЬрдоा рдХрд░рдиा рд╣ोрдЧा:

  • рдЖрдзाрд░ рдХाрд░्рдб

  • рд╕्рдеाрдпी рдиिрд╡ाрд╕ рдк्рд░рдоाрдг рдкрдд्рд░

  • рдмैंрдХ рдЦाрддे рдХा рд╡िрд╡рд░рдг / рдкाрд╕рдмुрдХ

  • рдкंрдЬीрдпрди рдк्рд░рдоाрдг рдкрдд्рд░ (рдоंрдбрд▓ рдкंрдЬीрдХрд░рдг)

  • рдб्рд░ाрдЗрд╡िंрдЧ / рд╡ाрд╣рди рд▓ाрдЗрд╕ेंрд╕ (рдпрджि рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ो)

  • рдЕрди्рдп рдиिрдпोрдЬिрдд рд╕्рд╡рдШोрд╖рдгा / рд╕рд╣ाрдпрдХ рджрд╕्рддाрд╡ेрдЬ


 рдЖрд╡ेрджрди рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा – рд╕्рдЯेрдк рдмाрдп рд╕्рдЯेрдк

  1. рдкंрдЬीрдХрд░рдг / рд▓ॉрдЧिрди – рднрд╡рди рдПрд╡ं рдЕрди्рдп рд╕рди्рдиिрд░्рдоाрдг рд╢्рд░рдоिрдХ рдоंрдбрд▓ рдкोрд░्рдЯрд▓ рдкрд░

  2. “рджीрджी рдИ-рд░िрдХ्рд╢ा рдпोрдЬрдиा” рдЪрдпрди рдХрд░ें

  3. рдкाрдд्рд░рддा рд╡ рджрд╕्рддाрд╡ेрдЬ़ рднрд░ें

  4. рдЖрд╡ेрджрди рдЬрдоा рдХрд░ें

  5. рдмैंрдХ рдЛрдг рдПрд╡ं рджрд╕्рддाрд╡ेрдЬ़ рдк्рд░рдоाрдгрди рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдкूрд░ी рдХрд░ें

  6. рдЕрдиुрджाрди рд▓ाрднाрд░्рдеी рдХे рдЦाрддे рдоें рдЬрдоा рдХिрдпा рдЬाрдП


 рд╕рдордпाрд╡рдзि рдФрд░ рд╕рдоीрдХ्рд╖ा

  • рдЖрд╡ेрджрди рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдЬाрд░ी рд╣ै; рд╡ाрд░्рд╖िрдХ рдЖрдзाрд░ рдкрд░ рд╕ंрдЪाрд▓िрдд

  • рдЖрд╡ेрджрди рдЬрдоा рдХрд░рдиे рдХे рдмाрдж рдкुрд╖्рдЯि рдФрд░ рд╕рдд्рдпाрдкрди рдХी рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рд╣ोрддी рд╣ै

  • рдпрджि рдХोрдИ рджрд╕्рддाрд╡ेрдЬ़ рдЕрдзूрд░ा рд╣ो, рддो рдЖрдкрд╕े рд╕ंрдкрд░्рдХ рдХिрдпा рдЬाрдПрдЧा


 рд╕рдлрд▓рддा рдХी рдХрд╣ाрдиिрдпाँ

  • рднुрдиेрд╢्рд╡рд░ी рд╕ाрд╣ू: рджीрджी рдИ-рд░िрдХ्рд╢ा рдпोрдЬрдиा рд╕े ₹ 1,00,000 рдЕрдиुрджाрди рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░ рдЕрдкрдиी рдЖрдЬीрд╡िрдХा рд╕्рдеाрдкिрдд рдХी। рдЕрдм рд╡ो рджैрдиिрдХ 6–8 рдШंрдЯे рдИ-рд░िрдХ्рд╢ा рдЪрд▓ाрдХрд░ рдкрд░िрд╡ाрд░ рдХा рднрд░рдг-рдкोрд╖рдг рдХрд░ рд░рд╣ी рд╣ैं। 

  • рдЕрди्‍рдиू: рдпोрдЬрдиा рдХा рд▓ाрдн рдЙрдаाрдХрд░ рд░ोрдЬрдЧाрд░ рдХी рд░ाрд╣ рдкрд░ рдЬीрд╡рдЯ рдХрджрдо рдмрдв़ाрдпा। (cmo.cg.gov.in)


 рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдмाрддें / рд╢рд░्рддें

  • рдЕрдиुрджाрди рд░ाрд╢ि рдХेрд╡рд▓ рдПрдХ рдмाрд░ рджी рдЬाрддी рд╣ै

  • рдЕрди्рдп рд╕рдоाрди рдпोрдЬрдиाрдУं рдХा рд▓ाрдн рдкрд╣рд▓े рдк्рд░ाрдк्рдд рди рдХिрдпा рд╣ो

  • рдмैंрдХ рдЛрдг рд╕्рд╡ीрдХृрддि рд╡ рджрд╕्рддाрд╡ेрдЬ़ рдкूрд░ा рдХрд░рдиा рд▓ाрднाрд░्рдеी рдХी рдЬ़िрдо्рдоेрджाрд░ी рд╣ै

  • рдкूрд░्рдг рд╕рдд्рдпाрдкрди рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдХे рдмाрдж рд╣ी рдЕрдиुрджाрди рд╣рд╕्рддाрди्рддрд░िрдд рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै


 рд▓ाрдЧू рдХрд░рдиे рдХी рддैрдпाрд░ी — рдПрдХ्рд╢рди рдк्рд▓ाрди

рдЪрд░рдг рдХाрдо рдЬ़िрдо्рдоेрджाрд░ рд╕рдордп рд╕ीрдоा
1 рдЬिрд▓ा рд╕्рддрд░ рдкрд░ рд╕ूрдЪी рдмрдиाрдПँ Progress India рдЯीрдо + рд╢्рд░рдо рд╡िрднाрдЧ 1 рд╕рдк्рддाрд╣
2 рдкाрдд्рд░ рдорд╣िрд▓ाрдУं рдХो рдЬाрдирдХाрд░ी рджेрдиा рдЧ्рд░ाрдо рд╕्рддрд░ рд╕рдорди्рд╡рдпрдХ 1–2 рд╕рдк्рддाрд╣
3 рдЖрд╡ेрджрди рдХे рд▓िрдП camps / рдоोрдмाрдИрд▓ рд╕рд╣ाрдпрддा рдХेंрдж्рд░ рд▓рдЧाрдиा рд╡िрднाрдЧीрдп рдЕрдзिрдХाрд░ी 2 рд╕рдк्рддाрд╣
4 рджрд╕्рддाрд╡ेрдЬ рдЬрдоा рд╡ рд╕рдд्рдпाрдкрди рд▓ाрднाрд░्рдеी рд╡ рд╡िрднाрдЧ рдиिрд░ंрддрд░
5 рдмैंрдХ рдЛрдг рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдЖрд░ंрдн рдХрд░рдиा рдмैंрдХ / рдоंрдбрд▓ 1–2 рдорд╣ीрдиे
6 рдЕрдиुрджाрди рд░ाрд╢ि рдЬाрд░ी рдХрд░рдиा рдоंрдбрд▓ → рд▓ाрднाрд░्рдеी рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдкूрд░्рдг рд╣ोрдиे рдкрд░

 ЁЯСЙ рдиिрд░्рдоाрдг рдордЬрджूрд░ рдХौрд╢рд▓ рд╡िрдХाрд╕ рдПрд╡ं рдкрд░िрд╡ाрд░ рд╕рд╢рдХ्рддिрдХрд░рдг рдпोрдЬрдиा

ЁЯСЙ рдорд╣िрд▓ा рд╕рд╢рдХ्рддिрдХрд░рдг рдпोрдЬрдиाрдПँ – рдЫрдд्рддीрд╕рдЧрдв़ 2025

ЁЯСЙ рдЫрдд्рддीрд╕рдЧрдв़ рдХी рд╕рднी рд╕рд░рдХाрд░ी рдпोрдЬрдиाрдУं рдХी рдкूрд░ी рд╕ूрдЪी 2025

рдЖрдкрдХे рд▓िрдП рдЯिрдк्рд╕

  • рдЖрд╡ेрджрди рдХрд░рддे рд╕рдордп рд╕рдЯीрдХ рдФрд░ рд╕्рдкрд╖्рдЯ рджрд╕्рддाрд╡ेрдЬ़ рдЬрдоा рдХрд░ें

  • рдпрджि рдХोрдИ рд╕рдорд╕्рдпा рд╣ो, рдирдЬ़рджीрдХी рд╢्рд░рдо рдХाрд░्рдпाрд▓рдп рдпा рдоंрдбрд▓ рдХाрд░्рдпाрд▓рдп рд╕े рд╕ंрдкрд░्рдХ рдХрд░ें

  • рдкंрдЬीрдХрд░рдг рдЕрд╡рдзि, рджрд╕्рддाрд╡ेрдЬ़ рдЕрдзूрд░ाрдкрди рдЖрджि рдХाрд░рдгों рд╕े рдЖрд╡ेрджрди рдЯाрд▓рдиे рд╕े рдмрдЪें

  • рдпोрдЬрдиा рд╕े рд╕ंрд╡ाрдж рдмрдиाрдП рд░рдЦें рдФрд░ рдЕрдкрдбेрдЯ рдиिрдпрдоिрдд рд░ूрдк рд╕े рдЪेрдХ рдХрд░ें


FAQ (рдЕрдХ्рд╕рд░ рдкूрдЫे рдЬाрдиे рд╡ाрд▓े рдк्рд░рд╢्рди)

Q1. рджीрджी рдИ-рд░िрдХ्рд╢ा рд╕рд╣ाрдпрддा рдпोрдЬрдиा рдХ्рдпा рд╣ै?
ЁЯСЙ рдпрд╣ рдЫрдд्рддीрд╕рдЧрдв़ рд╕рд░рдХाрд░ рдХी рдорд╣िрд▓ा рд╢्рд░рдоिрдХों рдХे рд▓िрдП рдЖрд░्рдеिрдХ рд╕рд╣ाрдпрддा рдпोрдЬрдиा рд╣ै, рдЬिрд╕рдХे рддрд╣рдд рдИ-рд░िрдХ्рд╢ा рдЦрд░ीрджрдиे рдХे рд▓िрдП ₹1 рд▓ाрдЦ рдХी рдЕрдиुрджाрди рд░ाрд╢ि рджी рдЬाрддी рд╣ै।

Q2. рдЗрд╕ рдпोрдЬрдиा рдХा рд▓ाрдн рдХौрди рд▓े рд╕рдХрддा рд╣ै?
ЁЯСЙ рд╡े рдорд╣िрд▓ाрдПँ рдЬो рдЫрдд्рддीрд╕рдЧрдв़ рднрд╡рди рдПрд╡ं рдЕрди्рдп рд╕рди्рдиिрд░्рдоाрдг рдХрд░्рдордХाрд░ рдХрд▓्рдпाрдг рдоंрдбрд▓ рдоें рдХрдо рд╕े рдХрдо 3 рд╡рд░्рд╖ рд╕े рдкंрдЬीрдХृрдд рд╣ैं рдФрд░ 18–50 рд╡рд░्рд╖ рдХी рдЙрдо्рд░ рдХी рд╣ैं।

Q3. рдЖрд╡ेрджрди рдХैрд╕े рдХрд░ें?
ЁЯСЙ рд╢्рд░рдо рд╡िрднाрдЧ рдХे рдкोрд░्рдЯрд▓ shramevjayate.cg.gov.in рдкрд░ рдСрдирд▓ाрдЗрди рдЖрд╡ेрджрди рдХрд░ें рдпा рдирдЬ़рджीрдХी рд╢्рд░рдо рдХाрд░्рдпाрд▓рдп рдоें рд╕ंрдкрд░्рдХ рдХрд░ें।

Q4. рдХ्рдпा рдЗрд╕ рдпोрдЬрдиा рдоें рдмैंрдХ рдЛрдг рднी рдоिрд▓рддा рд╣ै?
ЁЯСЙ рд╣ाँ, ₹1 рд▓ाрдЦ рдЕрдиुрджाрди рдХे рдЕрд▓ाрд╡ा рдмैंрдХ рдЛрдг рдХी рд╕ुрд╡िрдзा рджी рдЬाрддी рд╣ै।

Q5. рдХ्рдпा рдпрд╣ рдпोрдЬрдиा рд╣рд░ рд╕ाрд▓ рд▓ाрдЧू рд╣ोрддी рд╣ै?
ЁЯСЙ рд╣ाँ, рдпрд╣ рд╡ाрд░्рд╖िрдХ рд░ूрдк рд╕े рд▓ाрдЧू рд╣ोрддी рд╣ै рдФрд░ рдкाрдд्рд░ рд▓ाрднाрд░्рдеी рд╣рд░ рд╡рд░्рд╖ рдЖрд╡ेрджрди рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं (рдпрджि рдкрд╣рд▓े рд▓ाрдн рдирд╣ीं рд▓िрдпा рд╣ो)।

Comments

Popular posts from this blog

UP рдоें рджिрд╡्рдпांрдЧों рдХे рд▓िрдП UPSRTC рдиिःрд╢ुрд▓्рдХ рдмрд╕ рдпाрдд्рд░ा рд╕ुрд╡िрдзा

Free Travel Facility for Persons with Disabilities рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢ рдоें рджिрд╡्рдпांрдЧों рдХे рд▓िрдП UPSRTC (рд░ाрдЬ्рдп рдкрд░िрд╡рд╣рди рдиिрдЧрдо) рдж्рд╡ाрд░ा рдиिःрд╢ुрд▓्рдХ рдмрд╕ рдпाрдд्рд░ा рд╕ुрд╡िрдзा рдЙрдкрд▓рдм्рдз рд╣ै। рдЗрд╕े Free Travel Facility for Persons with Disabilities Rules‑2019 рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд рд▓ाрдЧू рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдиीрдЪे рд╡िрд╕्рддाрд░ рд╕े рдЬाрдирдХाрд░ी рджी рдЧрдИ рд╣ै ЁЯСЗ  рдХौрди рд▓ाрдн рдЙрдаा рд╕рдХрддा рд╣ै? рдХोрдИ рднी рджिрд╡्рдпांрдЧ (≥40% рд╡िрдХрд▓ांрдЧрддा) 80% рдпा рдЕрдзिрдХ рджिрд╡्рдпांрдЧрддा рд╡ाрд▓े рд╡्рдпрдХ्рддि рд╕ाрде рдоें рдПрдХ рд╕рд╣рдпाрдд्рд░ी рдХा рднी рд▓ाрдн рдЙрдаा рд╕рдХрддे рд╣ैं   рдХрд╣ाँ рд╕े-рд╕рдм рддрдХ рдпाрдд्рд░ा? UPSRTC рдХी рд╕рднी ‘ordinary’ (рд╕ाрдзाрд░рдг) рдмрд╕ों рдоें рдоुрдл्рдд рдпाрдд्рд░ा рд░ाрдЬрдзाрдиी, рд╕िрдЯी / рдИ‑рдмрд╕ों рдоें рднी рдпрд╣ рд╕ुрд╡िрдзा рд▓ाрдЧू  рд╕ुрд╡िрдзा рд░ाрдЬ्рдп-рд╕ीрдоा рдХे рдЕंрджрд░ рдФрд░ рдмाрд╣рд░ рджोрдиों рдХ्рд╖ेрдд्рд░ों рдоें рдоाрди्рдп рд╣ै ✔️ рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рджрд╕्рддाрд╡ेрдЬ рдоूрд▓ disability certificate (Chief Medical Officer/Comp. Medical Officer рдж्рд╡ाрд░ा рдЬाрд░ी) Aadhaar рдХाрд░्рдб рдпा UDID рдХाрд░्рдб (рдЙрдкрд╕्рдеिрддि рдЕрдиिрд╡ाрд░्рдп) ( uphwd.gov.in )  рдиिрдпрдо рдФрд░ рдЙрдкрдпोрдЧ рдХैрд╕े рдХрд░ें? рдмрд╕ рд╕्рдЯाрдл рдХो рдпाрдд्рд░ा рдЖрд░ंрдн рд╕े рдкрд╣рд▓े рджрд╕्рддाрд╡ेрдЬ़ рджिрдЦाрдПं рд░िрдЬिрд╕्рдЯ्рд░ेрд╢рди рдпा рдЕрдЧ्рд░िрдо рдЯिрдХрдЯिंрдЧ рдЕрдиिрд╡ाрд░्рдп рдирд╣ीं рд╣ै; рдмрд╕ рдоें рд╕рд╡ाрд░ рд╣ोрддे рд╕рдордп рдпрд╣ ...

Sabla / Kishori Balika Yojana – рдХिрд╢ोрд░िрдпों рдХे рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп, рдкोрд╖рдг рдФрд░ рдЖрдд्рдордиिрд░्рднрд░рддा рдХी рдУрд░ рдордЬрдмूрдд рдХрджрдо

Sabla / Kishori Balika Yojana рд╕рдмрд▓ рдпोрдЬрдиा / рдХिрд╢ोрд░ी рдмाрд▓िрдХा рдпोрдЬрдиा: рдмेрдЯिрдпों рдХे рд╕्рд╡ाрд╡рд▓ंрдмрди рдХी рд░ाрд╣  рднाрд░рдд рдЬैрд╕े рджेрд╢ рдоें рдЬрд╣ां рдмेрдЯिрдпाँ рдПрдХ рддрд░рдл рджेрд╡ी рдХा рд░ूрдк рдоाрдиी рдЬाрддी рд╣ैं, рд╡рд╣ीं рджूрд╕рд░ी рдУрд░ рдХрдИ рдмाрд░ рдЙрди्рд╣ें рд╢िрдХ्рд╖ा, рдкोрд╖рдг рдФрд░ рд╕рдо्рдоाрди рд╕े рд╡ंрдЪिрдд рднी рд░рд╣рдиा рдкрдб़рддा рд╣ै। рдПрдХ рдХिрд╢ोрд░ी рдХे рдЬीрд╡рди рдоें рдЬрдм рдЙрд╕рдХा рд╢рд░ीрд░ рдФрд░ рдорди рдХрдИ рдмрджрд▓ाрд╡ों рд╕े рдЧुрдЬрд░рддा рд╣ै, рддрдм рдЙрд╕े рд╕рдмрд╕े рдЬ़्рдпाрджा рдоाрд░्рдЧрджрд░्рд╢рди, рдкोрд╖рдг, рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рдФрд░ рдЖрдд्рдорд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдХी рдЬрд░ूрд░рдд рд╣ोрддी рд╣ै। рдЗрд╕ी рд╕ंрд╡ेрджрдиा рдФрд░ рдЬ़рд░ूрд░рдд рдХो рд╕рдордЭрддे рд╣ुрдП рднाрд░рдд рд╕рд░рдХाрд░ рдиे рд╕рдмрд▓ рдпोрдЬрдиा (рдЬिрд╕े рдХिрд╢ोрд░ी рдмाрд▓िрдХा рдпोрдЬрдиा рднी рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै) рдХी рд╢ुрд░ुрдЖрдд рдХी — рддाрдХि рджेрд╢ рдХी рдмेрдЯिрдпाँ рди рд╕िрд░्рдл рд╕्рд╡рд╕्рде рд░рд╣ें, рдмрд▓्рдХि рдЖрдд्рдордиिрд░्рднрд░ рднी рдмрдиें। рдХिрд╢ोрд░ी – рдПрдХ рд╕ंрд╡ेрджрдирд╢ीрд▓ рдоोрдб़ рдЬрдм рдХोрдИ рдмрдЪ्рдЪी 11-18 рд╕ाрд▓ рдХी рдЙрдо्рд░ рдоें рдк्рд░рд╡ेрд╢ рдХрд░рддी рд╣ै, рддो рдпрд╣ рдЙрд╕рдХा рд╢ाрд░ीрд░िрдХ, рдоाрдирд╕िрдХ рдФрд░ рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд░ूрдк рд╕े рд╕рдмрд╕े рд╕ंрд╡ेрджрдирд╢ीрд▓ рдФрд░ рдиिрд░्рдгाрдпрдХ рд╕рдордп рд╣ोрддा рд╣ै। рдЗрд╕ рдЙрдо्рд░ рдоें рд╡рд╣ рди рддो рдкूрд░ी рддрд░рд╣ рд╕े рдмрдЪ्рдЪी рд░рд╣рддी рд╣ै, рди рдкूрд░ी рддрд░рд╣ рд╕े рд╡рдпрд╕्рдХ। рд╡рд╣ рдЕрдкрдиी рдкрд╣рдЪाрди, рдЖрдд्рдо-рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдФрд░ рд╕рдоाрдЬ рдоें рдЕрдкрдиे рд╕्рдеाрди рдХो рд▓ेрдХрд░ рд╕ंрдШрд░्рд╖ рдХрд░ рд░рд╣ी рд╣ोрддी рд╣ै। рдЧ्рд░ाрдоीрдг рднाрд░рдд рдоें рд╕्рдеिрддि рдФрд░ рднी рдХрдаिрди рд╣ै — рдпрд╣ाँ рдЕрдзिрдХांрд╢ рдХिрд╢ोрд░िрдпाँ рдпा рддो рд╕्рдХूрд▓ рдЫोрдб़ рдЪुрдХी рд╣ोрддी рд╣ैं, рдпा рдШрд░ेрд▓ू рдЬिрдо्рдоेрджाрд░िрдпो...

рд░ाрдЬрд╕्рдеाрди рдоें рдЬрди्рдо рдФрд░ рдоृрдд्рдпु рдк्рд░рдоाрдг рдкрдд्рд░ рдХैрд╕े рдмрдирд╡ाрдПं: рдЖрд╕ाрди рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдФрд░ рдЬрд░ूрд░ी рджрд╕्рддाрд╡ेрдЬ़

рдЕрдм рдЬрди्рдо рдФрд░ рдоृрдд्рдпु рдк्рд░рдоाрдг рдкрдд्рд░ рдмрдирд╡ाрдиा рд╣ुрдЖ рдЖрд╕ाрди!  рд░ाрдЬрд╕्рдеाрди рдоें рдЬрди्рдо рдк्рд░рдоाрдг рдкрдд्рд░ рдФрд░ рдоृрдд्рдпु рдк्рд░рдоाрдг рдкрдд्рд░ рдХैрд╕े рдмрдирд╡ाрдПं? рдЬрди्рдо рдк्рд░рдоाрдг рдкрдд्рд░ рдФрд░ рдоृрдд्рдпु рдк्рд░рдоाрдг рдкрдд्рд░ рди рдХेрд╡рд▓ рджрд╕्рддाрд╡ेрдЬ рд╣ैं, рдмрд▓्рдХि рдпे рд╡्рдпрдХ्рддि рдХी рдкрд╣рдЪाрди, рдЕрд╕्рддिрдд्рд╡ рдФрд░ рдЕрдзिрдХाрд░ों рдХा рдк्рд░рдоाрдг рд╣ोрддे рд╣ैं। рдЕрдЧрд░ рдЖрдк рд░ाрдЬрд╕्рдеाрди рдоें рд░рд╣рддे рд╣ैं рдФрд░ рд╕ोрдЪ рд░рд╣े рд╣ैं рдХि рдпрд╣ рд╕рд░्рдЯिрдлिрдХेрдЯ рдХैрд╕े рдмрдирд╡ाрдПं – рддो рдпрд╣ рдЧाрдЗрдб рдЖрдкрдХे рд▓िрдП рд╣ै।  рднाрдЧ 1: рдЬрди्рдо рдк्рд░рдоाрдг рдкрдд्рд░ (Birth Certificate)  рдХ्рдпों рдЬ़рд░ूрд░ी рд╣ै рдЬрди्рдо рдк्рд░рдоाрдг рдкрдд्рд░? рд╕्рдХूрд▓ рдоें рдПрдбрдоिрд╢рди рдХे рд▓िрдП рдЖрдзाрд░ рдХाрд░्рдб рдФрд░ рдкाрд╕рдкोрд░्рдЯ рдмрдирд╡ाрдиे рдХे рд▓िрдП рд╕рд░рдХाрд░ी рдпोрдЬрдиाрдУं рдХा рд▓ाрдн рдЙрдаाрдиे рдХे рд▓िрдП рднрд╡िрд╖्рдп рдоें рдкрд╣рдЪाрди рдкрдд्рд░ рдмрдирд╡ाрдиे рдХे рд▓िрдП  рдХрдм рдмрдирд╡ाрдПं? рдмрдЪ्рдЪे рдХे рдЬрди्рдо рдХे 21 рджिрди рдХे рднीрддрд░ рдЖрд╡ेрджрди рдХрд░рдиा рд╕рдмрд╕े рдмेрд╣рддрд░ рд╣ोрддा рд╣ै। рджेрд░ рд╕े рдЖрд╡ेрджрди рдкрд░ рдЕрдлिрдбेрд╡िрдЯ рдФрд░ рдордЬिрд╕्рдЯ्рд░ेрдЯ рдЕрдк्рд░ूрд╡рд▓ рдХी рдЬ़рд░ूрд░рдд рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ै।  рдЬрди्рдо рдк्рд░рдоाрдг рдкрдд्рд░ рдмрдирд╡ाрдиे рдХे рд▓िрдП рдЬ़рд░ूрд░ी рджрд╕्рддाрд╡ेрдЬ़: рдмрдЪ्рдЪे рдХा рдиाрдо (рдЕрдЧрд░ рд░рдЦा рдЧрдпा рд╣ो) рдоाрддा-рдкिрддा рдХी рдкрд╣рдЪाрди (Aadhaar, рд╡ोрдЯрд░ ID) рдЕрд╕्рдкрддाрд▓ рд╕े рдоिрд▓ा рдЬрди्рдо рдк्рд░рдоाрдг рдкрдд्рд░ (рдпрджि рд╣ॉрд╕्рдкिрдЯрд▓ рдоें рдЬрди्рдо рд╣ुрдЖ) рдиिрд╡ाрд╕ рдк्рд░рдоाрдг рдкрдд्рд░ (Electricity Bill, Ration Card рдЖрджि) ...