рд╕ीрдзे рдоुрдЦ्рдп рд╕ाрдордЧ्рд░ी рдкрд░ рдЬाрдПं

рдоुрдЦ्рдпрдоंрдд्рд░ी рд╢्рд░рдоिрдХ рдФрдЬाрд░ рд╕рд╣ाрдпрддा рдпोрдЬрдиा рдЫрдд्рддीрд╕рдЧрдв़ 2025

рд╢्рд░рдоिрдХ рдФрдЬाрд░ों рдХी рдЫрд╡ि рдЬिрд╕рдоें рд╣рдеौрдб़ा, рдЯेрдк рдФрд░ рдб्рд░िрд▓ рдорд╢ीрди рд╢ाрдоिрд▓ рд╣ैं,

 рдоुрдЦ्рдпрдоंрдд्рд░ी рд╢्рд░рдоिрдХ рдФрдЬाрд░ рд╕рд╣ाрдпрддा рдпोрдЬрдиा, рдЫрдд्рддीрд╕рдЧрдв़ – рдЖрдд्рдордиिрд░्рднрд░ рдордЬрджूрд░ों рдХी рджिрд╢ा рдоें рдПрдХ рдмрдб़ा рдХрджрдо

рдЕрдм рдФрдЬाрд░ рдЦрд░ीрджрдиे рдХे рд▓िрдП рд╕рд░рдХाрд░ рджे рд░рд╣ी рд╣ै ₹10,000 рддрдХ рдХी рдорджрдж।

(Updated & Verified | For Progress India | 2025 Edition)

 рдкрд░िрдЪрдп

рдЫрдд्рддीрд╕рдЧрдв़ рд╕рд░рдХाрд░ рдиे рд╢्рд░рдоिрдХ рд╡рд░्рдЧ рдХे рд╕рд╢рдХ्рддिрдХрд░рдг рдХे рд▓िрдП “рдоुрдЦ्рдпрдоंрдд्рд░ी рд╢्рд░рдоिрдХ рдФрдЬाрд░ рд╕рд╣ाрдпрддा рдпोрдЬрдиा” рд╢ुрд░ू рдХी рд╣ै।
рдпрд╣ рдпोрдЬрдиा рдЙрди рдордЬрджूрд░ों рдХे рд▓िрдП рд╣ै рдЬो рдЕрдкрдиे рдкाрд░ंрдкрд░िрдХ рдпा рддрдХрдиीрдХी рдХाрд░्рдп рдХे рд▓िрдП рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рдФрдЬाрд░ рдЦрд░ीрджрдиे рдоें рд╕рдХ्рд╖рдо рдирд╣ीं рд╣ैं।

ЁЯСЙ рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд╣ै —

“рд╣рд░ рд╢्рд░рдоिрдХ рдХे рд╣ाрде рдоें рдФрдЬाрд░, рддाрдХि рд╡рд╣ рдЖрдд्рдордиिрд░्рднрд░ рдмрди рд╕рдХे।”


 рдпोрдЬрдиा рдХा рд╕ाрд░ांрд╢ (Quick Highlights)

  • рд░ाрдЬ्рдп: рдЫрдд्рддीрд╕рдЧрдв़

  • рд▓ॉрди्рдЪ рд╡рд░्рд╖: 2024

  • рд▓ाрднाрд░्рдеी рд╡рд░्рдЧ: рдкंрдЬीрдХृрдд рд╢्рд░рдоिрдХ (рдордЬрджूрд░/рдХाрд░ीрдЧрд░)

  • рдоुрдЦ्рдп рд▓ाрдн: рдФрдЬाрд░ (Tools) рдЦрд░ीрджрдиे рдХे рд▓िрдП рд╡िрдд्рддीрдп рд╕рд╣ाрдпрддा

  • рдк्рд░рд╢ाрд╕рдиिрдХ рд╡िрднाрдЧ: рд╢्рд░рдо рд╡िрднाрдЧ, рдЫрдд्рддीрд╕рдЧрдв़ рд╢ाрд╕рди


 рдпोрдЬрдиा рдХा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп

  1. рд╢्рд░рдоिрдХों рдХो рд░ोрдЬрдЧाрд░ рдХे рд▓िрдП рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рдФрдЬाрд░ рдк्рд░рджाрди рдХрд░рдиा।

  2. рдХाрд░ीрдЧрд░ों рдХो рдЖрдд्рдордиिрд░्рднрд░ рдмрдиाрдиा рдФрд░ рдХौрд╢рд▓ рдХा рд╕рдо्рдоाрди рдХрд░рдиा।

  3. рдкाрд░ंрдкрд░िрдХ рдХाрд░्рдпों рдХो рдЖрдзुрдиिрдХ рддрдХрдиीрдХ рд╕े рдЬोрдб़рдиा।

  4. рдЧ्рд░ाрдоीрдг рдФрд░ рд╢рд╣рд░ी рдордЬрджूрд░ों рдХी рдЖрдп рдоें рд╡ृрдж्рдзि рд╕ुрдиिрд╢्рдЪिрдд рдХрд░рдиा।


 рдкाрдд्рд░рддा рдоाрдирджंрдб (Eligibility)

✔️ рдЖрд╡ेрджрдХ рдЫрдд्рддीрд╕рдЧрдв़ рдХा рд╕्рдеाрдпी рдиिрд╡ाрд╕ी рд╣ो।
✔️ рд╢्рд░рдо рд╡िрднाрдЧ рдоें рдкंрдЬीрдХृрдд рд╢्рд░рдоिрдХ рд╣ो।
✔️ рдЖрдп рд╡рд░्рдЧ — BPL рдпा рдиिрдо्рди-рдордз्рдпрдо рдЖрдп рд╡рд░्рдЧ।
✔️ рдХिрд╕ी рдЕрди्рдп рдФрдЬाрд░-рд╕рд╣ाрдпрддा рдпोрдЬрдиा рдХा рд▓ाрдн рдПрдХ рд╕ाрде рди рд▓िрдпा рдЧрдпा рд╣ो।


 рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рджрд╕्рддाрд╡ेрдЬ़ (Required Documents)

ЁЯУШ рдЖрдзाрд░ рдХाрд░्рдб
ЁЯУШ рд╢्рд░рдоिрдХ рдкंрдЬीрдпрди рдк्рд░рдоाрдг рдкрдд्рд░
ЁЯУШ рдмैंрдХ рдкाрд╕рдмुрдХ рдХी рдХॉрдкी
ЁЯУШ рдкाрд╕рдкोрд░्рдЯ рд╕ाрдЗрдЬ рдлोрдЯो
ЁЯУШ рдоोрдмाрдЗрд▓ рдиंрдмрд░
ЁЯУШ рдиिрд╡ाрд╕ рдк्рд░рдоाрдг рдкрдд्рд░


 рд╕рд╣ाрдпрддा рд░ाрд╢ि (Financial Assistance)

  • рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдкाрдд्рд░ рд╢्рд░рдоिрдХ рдХो ₹10,000 рддрдХ рдХी рдФрдЬाрд░ рд╕рд╣ाрдпрддा рджी рдЬाрдПрдЧी।

  • рдпрд╣ рд░ाрд╢ि рдмैंрдХ рдЦाрддे рдоें рд╕ीрдзे DBT (Direct Benefit Transfer) рд╕े рджी рдЬाрддी рд╣ै।

  • рд╕рд╣ाрдпрддा рд░ाрд╢ि рдФрдЬाрд░ рдЦрд░ीрдж рд╣ेрддु рдПрдХрдоुрд╢्рдд рджी рдЬाрддी рд╣ै।


 рд▓ाрднाрд░्рдеिрдпों рдХे рд▓िрдП рдФрдЬाрд░ों рдХे рдк्рд░рдХाрд░ (Eligible Tools)

ЁЯз░ рдиिрд░्рдоाрдг рдордЬрджूрд░ों рдХे рд▓िрдП – рд╣рдеौрдб़ा, рдЯेрдк, рдб्рд░िрд▓ рдорд╢ीрди
ЁЯкЪ рдмрдв़рдИ, рд╡ेрд▓्рдбрд░, рд░ाрдЬрдоिрд╕्рдд्рд░ी, рдкेंрдЯрд░ – рдк्рд░ोрдлेрд╢рдирд▓ рдХिрдЯ्рд╕
✂️ рджрд░्рдЬी, рдоेрдХैрдиिрдХ, рдЗрд▓ेрдХ्рдЯ्рд░िрд╢िрдпрди – рдмेрд╕िрдХ рд╡рд░्рдХिंрдЧ рдЯूрд▓्рд╕
ЁЯФз рдорд╣िрд▓ा рд╢्рд░рдоिрдХों рдХे рд▓िрдП – рд╕िрд▓ाрдИ, рд╣ैंрдбीрдХ्рд░ाрдл्рдЯ, рдХृрд╖ि рдЙрдкрдХрд░рдг


 рдЖрд╡ेрджрди рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा (How to Apply)

  1. рдСрдирд▓ाрдЗрди рдЖрд╡ेрджрди рдХрд░ें:

    ЁЯСЙ labour.cg.nic.in рдкोрд░्рдЯрд▓ рдкрд░ рдЬाрдПं।

  2. рдоुрдЦ्рдпрдоंрдд्рд░ी рд╢्рд░рдоिрдХ рдФрдЬाрд░ рд╕рд╣ाрдпрддा рдпोрдЬрдиा” рдЪुрдиें।

  3. рдЖрд╡ेрджрди рдлॉрд░्рдо рднрд░ें рдФрд░ рджрд╕्рддाрд╡ेрдЬ़ рдЕрдкрд▓ोрдб рдХрд░ें।

  4. рд╕рдд्рдпाрдкрди рдХे рдмाрдж рдмैंрдХ рдЦाрддे рдоें рд╕рд╣ाрдпрддा рд░ाрд╢ि рд╕्рдеाрдиांрддрд░िрдд рдХी рдЬाрдПрдЧी।

ЁЯУН рдСрдлрд▓ाрдЗрди рддрд░ीрдХा:

рд╢्рд░рдоिрдХ рдЕрдкрдиे рдЬिрд▓ा рд╢्рд░рдо рдХाрд░्рдпाрд▓рдп / рдЬрдирдкрдж рдкंрдЪाрдпрдд / рдирдЧрд░ рдкाрд▓िрдХा рдоें рдЖрд╡ेрджрди рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं।


 рдпोрдЬрдиा рд╕े рд▓ाрдн (Major Benefits)

✅ рд╢्рд░рдоिрдХों рдХे рдХौрд╢рд▓ рдХो рдмрдв़ाрд╡ा рдоिрд▓рддा рд╣ै।
✅ рдЖрдд्рдордиिрд░्рднрд░рддा рдФрд░ рд░ोрдЬрдЧाрд░ рд╕्рдеिрд░рддा।
✅ рд╕्рдеाрдиीрдп рд╕्рддрд░ рдкрд░ рд░ोрдЬрдЧाрд░ рд╕ृрдЬрди।
✅ рдЬीрд╡рди рд╕्рддрд░ рдФрд░ рдЖрдорджрдиी рджोрдиों рдоें рд╕ुрдзाрд░।
✅ рд░ाрдЬ्рдп рдоें рдЙрдд्рдкाрджрдХрддा рдФрд░ рд╢्рд░рдоिрдХ рд╕рдо्рдоाрди рдХी рднाрд╡рдиा рдХो рдмрд▓।


 рдпोрдЬрдиा рдХा рдк्рд░рднाрд╡ (Impact on Society)

ЁЯФ╕ рдордЬрджूрд░ рдЕрдм рджूрд╕рд░ों рдХे рдФрдЬाрд░ рдкрд░ рдиिрд░्рднрд░ рдирд╣ीं рд╣ैं।
ЁЯФ╕ рд╕्рд╡рд░ोрдЬрдЧाрд░ рдХो рдк्рд░ोрдд्рд╕ाрд╣рди рдоिрд▓ा рд╣ै।
ЁЯФ╕ рдорд╣िрд▓ाрдПं рднी рдЕрдкрдиे рдХाрд░्рдпों рдХे рд▓िрдП рдЙрдкрдХрд░рдг рдЦрд░ीрджрдХрд░ рдЖрдд्рдордиिрд░्рднрд░ рдмрди рд░рд╣ी рд╣ैं।
ЁЯФ╕ рдпुрд╡ा рд╡рд░्рдЧ рдоें рдЖрдд्рдорд╕рдо्рдоाрди рдФрд░ рдХाрд░्рдп-рдЙрдд्рд╕ाрд╣ рдмрдв़ा рд╣ै।


рд╕рд░рдХाрд░ рдХी рдЕрдЧрд▓ी рдпोрдЬрдиा рд╕े рдЬुрдб़ाрд╡

рдпрд╣ рдпोрдЬрдиा рдЕрди्рдп рдпोрдЬрдиाрдУं рд╕े рднी рдЬुрдб़ी рд╣ै рдЬैрд╕े —

  • рдоुрдЦ्рдпрдоंрдд्рд░ी рдХौрд╢рд▓ рд╡िрдХाрд╕ рдпोрдЬрдиा

  • рдоुрдЦ्рдпрдоंрдд्рд░ी рд╕्рд╡рд░ोрдЬрдЧाрд░ рдпोрдЬрдиा

  • рд╢्рд░рдоिрдХ рд╕िрдпाрди рд╕рд╣ाрдпрддा рдпोрдЬрдиा

ЁЯСЙ рдпाрдиी, рдпрд╣ рдпोрдЬрдиा рд╢्рд░рдоिрдХ рдХрд▓्рдпाрдг рдХे “рдПрдХीрдХृрдд рд╡िрдХाрд╕ рдоॉрдбрд▓” рдХा рд╣िрд╕्рд╕ा рд╣ै।


 рдЖрдЧे рдХी рджिрд╢ा (Future Goals)

  1. рд╣рд░ рд╢्рд░рдоिрдХ рддрдХ рдпोрдЬрдиा рдкрд╣ुंрдЪाрдиा।

  2. рдФрдЬाрд░ों рдХी рдЧुрдгрд╡рдд्рддा рдФрд░ рдк्рд░рдХाрд░ рдоें рд╡िрд╡िрдзрддा рд▓ाрдиा।

  3. рдорд╣िрд▓ा рд╢्рд░рдоिрдХों рдХो рд╡िрд╢ेрд╖ рдк्рд░ोрдд्рд╕ाрд╣рди рджेрдиा।

  4. рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖рдг рдФрд░ рдФрдЬाрд░ рд╕рд╣ाрдпрддा рдХो рдЬोрдб़рдиा।


 рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖

“рдоुрдЦ्рдпрдоंрдд्рд░ी рд╢्рд░рдоिрдХ рдФрдЬाрд░ рд╕рд╣ाрдпрддा рдпोрдЬрдиा” рд╕िрд░्рдл рдПрдХ рдпोрдЬрдиा рдирд╣ीं, рдмрд▓्рдХि рдпрд╣ рдПрдХ рд╕рдо्рдоाрди рд╣ै рд╢्рд░рдоिрдХ рд╡рд░्рдЧ рдХी рдоेрд╣рдирдд рдХा।
рдпрд╣ рдпोрдЬрдиा рдЫрдд्рддीрд╕рдЧрдв़ рдХी рдЙрд╕ рд╕ोрдЪ рдХा рдк्рд░рддीрдХ рд╣ै рдЬिрд╕рдоें ‘рд╣ाрдеों рдоें рд╣ुрдирд░ рдФрд░ рдФрдЬाрд░ рджोрдиों рд╣ों।’


 рдЙрдкрдпोрдЧी рд▓िंрдХ्рд╕ (Internal Links)

ЁЯСЙ рдоुрдЦ्рдпрдоंрдд्рд░ी рд╕िрд▓ाрдИ рдорд╢ीрди рд╕рд╣ाрдпрддा рдпोрдЬрдиा, рдЫрдд्рддीрд╕рдЧрдв़
ЁЯСЙ рдоुрдЦ्рдпрдоंрдд्рд░ी рд╢्рд░рдоिрдХ рд╕िрдпाрди рд╕рд╣ाрдпрддा рдпोрдЬрдиा, рдЫрдд्рддीрд╕рдЧрдв़
ЁЯСЙ рдЫрдд्рддीрд╕рдЧрдв़ рдХी рд╕рднी рд╕рд░рдХाрд░ी рдпोрдЬрдиाрдУं рдХी рдкूрд░ी рд╕ूрдЪी 2025


FAQ

Q1. рдоुрдЦ्рдпрдоंрдд्рд░ी рд╢्рд░рдоिрдХ рдФрдЬाрд░ рд╕рд╣ाрдпрддा рдпोрдЬрдиा рдХ्рдпा рд╣ै?
рдпрд╣ рдпोрдЬрдиा рд╢्рд░рдоिрдХों рдХो рдФрдЬाрд░ рдЦрд░ीрджрдиे рдХे рд▓िрдП рд╡िрдд्рддीрдп рд╕рд╣ाрдпрддा рдк्рд░рджाрди рдХрд░рддी рд╣ै।

Q2. рдЖрд╡ेрджрди рдХैрд╕े рдХрд░ें?
labour.cg.nic.in рдкрд░ рдСрдирд▓ाрдЗрди рдЖрд╡ेрджрди рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै।

Q3. рдХिрддрдиी рд░ाрд╢ि рдоिрд▓рддी рд╣ै?
рдкाрдд्рд░ рд╢्рд░рдоिрдХों рдХो ₹10,000 рддрдХ рдХी рдФрдЬाрд░ рд╕рд╣ाрдпрддा рджी рдЬाрддी рд╣ै।

Q4. рдХिрди рджрд╕्рддाрд╡ेрдЬ़ों рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ोрддी рд╣ै?
рдЖрдзाрд░ рдХाрд░्рдб, рдмैंрдХ рдкाрд╕рдмुрдХ, рд╢्рд░рдоिрдХ рдкंрдЬीрдХрд░рдг рдк्рд░рдоाрдг рдкрдд्рд░ рдЖрджि рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ैं।

Q5. рд▓ाрдн рдХिрд╕े рдоिрд▓ेрдЧा?
рдЫрдд्рддीрд╕рдЧрдв़ рдХे рдкंрдЬीрдХृрдд рдордЬрджूрд░ рдпा рдХाрд░ीрдЧрд░ों рдХो।

рдЯिрдк्рдкрдгिрдпाँ

рдЗрд╕ рдм्рд▓ॉрдЧ рд╕े рд▓ोрдХрдк्рд░िрдп рдкोрд╕्рдЯ

UP рдоें рджिрд╡्рдпांрдЧों рдХे рд▓िрдП UPSRTC рдиिःрд╢ुрд▓्рдХ рдмрд╕ рдпाрдд्рд░ा рд╕ुрд╡िрдзा

Free Travel Facility for Persons with Disabilities рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢ рдоें рджिрд╡्рдпांрдЧों рдХे рд▓िрдП UPSRTC (рд░ाрдЬ्рдп рдкрд░िрд╡рд╣рди рдиिрдЧрдо) рдж्рд╡ाрд░ा рдиिःрд╢ुрд▓्рдХ рдмрд╕ рдпाрдд्рд░ा рд╕ुрд╡िрдзा рдЙрдкрд▓рдм्рдз рд╣ै। рдЗрд╕े Free Travel Facility for Persons with Disabilities Rules‑2019 рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд рд▓ाрдЧू рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдиीрдЪे рд╡िрд╕्рддाрд░ рд╕े рдЬाрдирдХाрд░ी рджी рдЧрдИ рд╣ै ЁЯСЗ  рдХौрди рд▓ाрдн рдЙрдаा рд╕рдХрддा рд╣ै? рдХोрдИ рднी рджिрд╡्рдпांрдЧ (≥40% рд╡िрдХрд▓ांрдЧрддा) 80% рдпा рдЕрдзिрдХ рджिрд╡्рдпांрдЧрддा рд╡ाрд▓े рд╡्рдпрдХ्рддि рд╕ाрде рдоें рдПрдХ рд╕рд╣рдпाрдд्рд░ी рдХा рднी рд▓ाрдн рдЙрдаा рд╕рдХрддे рд╣ैं   рдХрд╣ाँ рд╕े-рд╕рдм рддрдХ рдпाрдд्рд░ा? UPSRTC рдХी рд╕рднी ‘ordinary’ (рд╕ाрдзाрд░рдг) рдмрд╕ों рдоें рдоुрдл्рдд рдпाрдд्рд░ा рд░ाрдЬрдзाрдиी, рд╕िрдЯी / рдИ‑рдмрд╕ों рдоें рднी рдпрд╣ рд╕ुрд╡िрдзा рд▓ाрдЧू  рд╕ुрд╡िрдзा рд░ाрдЬ्рдп-рд╕ीрдоा рдХे рдЕंрджрд░ рдФрд░ рдмाрд╣рд░ рджोрдиों рдХ्рд╖ेрдд्рд░ों рдоें рдоाрди्рдп рд╣ै ✔️ рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рджрд╕्рддाрд╡ेрдЬ рдоूрд▓ disability certificate (Chief Medical Officer/Comp. Medical Officer рдж्рд╡ाрд░ा рдЬाрд░ी) Aadhaar рдХाрд░्рдб рдпा UDID рдХाрд░्рдб (рдЙрдкрд╕्рдеिрддि рдЕрдиिрд╡ाрд░्рдп) ( uphwd.gov.in )  рдиिрдпрдо рдФрд░ рдЙрдкрдпोрдЧ рдХैрд╕े рдХрд░ें? рдмрд╕ рд╕्рдЯाрдл рдХो рдпाрдд्рд░ा рдЖрд░ंрдн рд╕े рдкрд╣рд▓े рджрд╕्рддाрд╡ेрдЬ़ рджिрдЦाрдПं рд░िрдЬिрд╕्рдЯ्рд░ेрд╢рди рдпा рдЕрдЧ्рд░िрдо рдЯिрдХрдЯिंрдЧ рдЕрдиिрд╡ाрд░्рдп рдирд╣ीं рд╣ै; рдмрд╕ рдоें рд╕рд╡ाрд░ рд╣ोрддे рд╕рдордп рдпрд╣ ...

рдмिрд╣ाрд░ рд╕рд░рдХाрд░ рдХी рд╕рднी рдк्рд░рдоुрдЦ рдпोрдЬрдиाрдУं рдХी рд╕ूрдЪी – рдПрдХ рд╕्рдеाрди рдкрд░ рдкूрд░ी рдЬाрдирдХाрд░ी | Progress India

ЁЯСЙрдк्рд░рдзाрдирдоंрдд्рд░ी рдХी рд╕рднी рд╕рд░рдХाрд░ी рдпोрдЬрдиाрдУं рдХी рд╕ूрдЪी | рд▓ाрдн, рдкाрдд्рд░рддा рдФрд░ рдЖрд╡ेрджрди рд▓िंрдХ рдПрдХ рдЬрдЧрд╣ ! рдкूрд░्рд╡рдЬों рдХी рд╕ंрдкрдд्рддि рдоें рдмंрдЯрд╡ाрд░ा рдХैрд╕े рдХрд░ें? LPC рдХ्рдпा рд╣ै? рдХैрд╕े рдкрддा рдХрд░ें рдХि рдЖрдк рдЬрдоीрди рдХे рд╡ैрдз рдоाрд▓िрдХ рд╣ैं рдпा рдирд╣ीं? рднू рдирдХ्рд╢ा рдкोрд░्рдЯрд▓ (Bhu Naksha Portal) рдХ्рдпा рд╣ै? рднू–рдЬрди рд╢िрдХाрдпрдд рдкोрд░्рдЯрд▓ (Bhu-Jan Shikayat Portal) рдХ्рдпा рд╣ै? рдХ्рдпा рдЬрдоीрди рдмेрдЪрдиे рдпा рдмंрдЯрд╡ाрд░े рдоें рдмाрдзा рдЖрдиे рдкрд░ рдХрд░ें? рдХрдм्рдЬ़ा рд╣рдЯрд╡ाрдиा (Illegal Possession Removal) рдХैрд╕े рдХрд░ें? рдЬрдм рдЕрдзिрдХाрд░िрдпों рдж्рд╡ाрд░ा рднूрдоि рд░िрдХॉрд░्рдб рдЕрдкрдбेрдЯ рдирд╣ीं рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै рддो рдХ्рдпा рдХрд░ें? рдЦाрддा рдПрд╡ं рдЬрдоाрдмंрджी рдХ्рдпा рд╣ै? рдЬрдоीрди рдХा рдмंрдЯрд╡ाрд░ा рдХैрд╕े рдХрд░ें? рдЕрд╡ैрдз рдЕрддिрдХ्рд░рдордг (Illegal Encroachment) рдХ्рдпा рд╣ै? рдирдХ्рд╢ा рд╕े рд╕ीрдоांрдХрди (Demarcation) рдХैрд╕े рдХрд░рд╡ाрдПं? рд╕िрд╡िрд▓ рдХोрд░्рдЯ рдоें рджाрд╡ा рдХैрд╕े рдХрд░ें? рдирдХ्рд╢ा (Land Map) рдХ्рдпा рд╣ै? рдиाрдоांрддрд░рдг, рджाрдЦिрд▓-рдЦाрд░िрдЬ рдФрд░ рд╡ंрд╢ाрд╡рд▓ी рд╕े рдЬुрдб़े рд╡िрд╡ाрдж рдХ्рдпा рдХрд░ें? C.S., R.S., рдФрд░ Halka рдЦрддिрдпाрди рдХ्рдпा рд╣ै? рдоूрд▓ рдЦрддिрдпाрди рдХ्рдпा рд╣ोрддा рд╣ै? рдмिрд╣ाрд░ рдоें рд╡ाрд░िрд╕ाрдиा рдк्рд░рдоाрдг рдкрдд्рд░ рдХैрд╕े рдмрдирд╡ाрдПं? рдЕрдЧрд░ рднूрдоि рдХे рдЕрднिрд▓ेрдЦों (рдЬрдоाрдмंрджी, рдЦрддिрдпाрди, рдирдХ्рд╢ा, рдпा рджाрдЦिрд▓-рдЦाрд░िрдЬ) рдоें рдЬ़рдоीрди рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ (рд░рдХрдмा) рдЧрд▓рдд рджрд░्рдЬ рд╣ो рдЧрдпा рд╣ै, рдЕрдЧрд░ рднू-рдЕрднिрд▓ेрдЦ (Land Record) рдпा рдЬрдоाрдмंрджी / рдЦрддिрдпाрди / рджाрдЦिрд▓-рдЦ...

Sabla / Kishori Balika Yojana – рдХिрд╢ोрд░िрдпों рдХे рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп, рдкोрд╖рдг рдФрд░ рдЖрдд्рдордиिрд░्рднрд░рддा рдХी рдУрд░ рдордЬрдмूрдд рдХрджрдо

Sabla / Kishori Balika Yojana рд╕рдмрд▓ рдпोрдЬрдиा / рдХिрд╢ोрд░ी рдмाрд▓िрдХा рдпोрдЬрдиा: рдмेрдЯिрдпों рдХे рд╕्рд╡ाрд╡рд▓ंрдмрди рдХी рд░ाрд╣  рднाрд░рдд рдЬैрд╕े рджेрд╢ рдоें рдЬрд╣ां рдмेрдЯिрдпाँ рдПрдХ рддрд░рдл рджेрд╡ी рдХा рд░ूрдк рдоाрдиी рдЬाрддी рд╣ैं, рд╡рд╣ीं рджूрд╕рд░ी рдУрд░ рдХрдИ рдмाрд░ рдЙрди्рд╣ें рд╢िрдХ्рд╖ा, рдкोрд╖рдг рдФрд░ рд╕рдо्рдоाрди рд╕े рд╡ंрдЪिрдд рднी рд░рд╣рдиा рдкрдб़рддा рд╣ै। рдПрдХ рдХिрд╢ोрд░ी рдХे рдЬीрд╡рди рдоें рдЬрдм рдЙрд╕рдХा рд╢рд░ीрд░ рдФрд░ рдорди рдХрдИ рдмрджрд▓ाрд╡ों рд╕े рдЧुрдЬрд░рддा рд╣ै, рддрдм рдЙрд╕े рд╕рдмрд╕े рдЬ़्рдпाрджा рдоाрд░्рдЧрджрд░्рд╢рди, рдкोрд╖рдг, рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рдФрд░ рдЖрдд्рдорд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдХी рдЬрд░ूрд░рдд рд╣ोрддी рд╣ै। рдЗрд╕ी рд╕ंрд╡ेрджрдиा рдФрд░ рдЬ़рд░ूрд░рдд рдХो рд╕рдордЭрддे рд╣ुрдП рднाрд░рдд рд╕рд░рдХाрд░ рдиे рд╕рдмрд▓ рдпोрдЬрдиा (рдЬिрд╕े рдХिрд╢ोрд░ी рдмाрд▓िрдХा рдпोрдЬрдиा рднी рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै) рдХी рд╢ुрд░ुрдЖрдд рдХी — рддाрдХि рджेрд╢ рдХी рдмेрдЯिрдпाँ рди рд╕िрд░्рдл рд╕्рд╡рд╕्рде рд░рд╣ें, рдмрд▓्рдХि рдЖрдд्рдордиिрд░्рднрд░ рднी рдмрдиें। рдХिрд╢ोрд░ी – рдПрдХ рд╕ंрд╡ेрджрдирд╢ीрд▓ рдоोрдб़ рдЬрдм рдХोрдИ рдмрдЪ्рдЪी 11-18 рд╕ाрд▓ рдХी рдЙрдо्рд░ рдоें рдк्рд░рд╡ेрд╢ рдХрд░рддी рд╣ै, рддो рдпрд╣ рдЙрд╕рдХा рд╢ाрд░ीрд░िрдХ, рдоाрдирд╕िрдХ рдФрд░ рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд░ूрдк рд╕े рд╕рдмрд╕े рд╕ंрд╡ेрджрдирд╢ीрд▓ рдФрд░ рдиिрд░्рдгाрдпрдХ рд╕рдордп рд╣ोрддा рд╣ै। рдЗрд╕ рдЙрдо्рд░ рдоें рд╡рд╣ рди рддो рдкूрд░ी рддрд░рд╣ рд╕े рдмрдЪ्рдЪी рд░рд╣рддी рд╣ै, рди рдкूрд░ी рддрд░рд╣ рд╕े рд╡рдпрд╕्рдХ। рд╡рд╣ рдЕрдкрдиी рдкрд╣рдЪाрди, рдЖрдд्рдо-рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдФрд░ рд╕рдоाрдЬ рдоें рдЕрдкрдиे рд╕्рдеाрди рдХो рд▓ेрдХрд░ рд╕ंрдШрд░्рд╖ рдХрд░ рд░рд╣ी рд╣ोрддी рд╣ै। рдЧ्рд░ाрдоीрдг рднाрд░рдд рдоें рд╕्рдеिрддि рдФрд░ рднी рдХрдаिрди рд╣ै — рдпрд╣ाँ рдЕрдзिрдХांрд╢ рдХिрд╢ोрд░िрдпाँ рдпा рддो рд╕्рдХूрд▓ рдЫोрдб़ рдЪुрдХी рд╣ोрддी рд╣ैं, рдпा рдШрд░ेрд▓ू рдЬिрдо्рдоेрджाрд░िрдпो...