Skip to main content

рдоुрдЦ्рдпрдоंрдд्рд░ी рдЙрдж्рдпрдоी рдпोрдЬрдиा рдмिрд╣ाрд░ 2025 – 10 рд▓ाрдЦ рддрдХ рдЖрд░्рдеिрдХ рд╕рд╣ाрдпрддा рд╕े рд╕्рд╡рд░ोрдЬрдЧाрд░ рдХा рдЕрд╡рд╕рд░ | Progress India

рдПрдХ рд╡्рдпाрд╡рд╕ाрдпिрдХ рд╡्рдпрдХ्рддि рд╕ूрдЯ рдФрд░ рдЯाрдИ рдоें рдХाрд░्рдпाрд▓рдп рдоें рдмैрдаा рд╣ुрдЖ, рдЦिрдб़рдХी рд╕े рд╢рд╣рд░ рдХा рджृрд╢्рдп рджिрдЦाрдИ рджे рд░рд╣ा рд╣ै, рдЬो рдмिрд╣ाрд░ рдХे рдоुрдЦ्рдпрдоंрдд्рд░ी рдЙрдж्рдпрдоी рдпोрдЬрдиा рдХे рддрд╣рдд рдЙрдж्рдпрдоिрддा рдХो рдмрдв़ाрд╡ा рджेрдиे рдХा рдк्рд░рддीрдХ рд╣ै।
рдЙрдж्рдпрдоी 

рдоुрдЦ्рдпрдоंрдд्рд░ी рдЙрдж्рдпрдоी рдпोрдЬрдиा – рдмिрд╣ाрд░ рд╕рд░рдХाрд░


1. рддाрдЬ़ा рдФрд░ рдкुрд╖्рдЯ рдЬाрдирдХाрд░ी

  • рдоुрдЦ्рдп рдЙрдж्рджेрд╢्рдп

    • рдЕрд▓्рдкрд╕ंрдЦ्рдпрдХ, рдЕрдиुрд╕ूрдЪिрдд рдЬाрддि, рдЕрдд्рдпंрдд рдкिрдЫрдб़ा рд╡рд░्рдЧ, рдорд╣िрд▓ाрдПँ, рдпुрд╡ा рдФрд░ рджिрд╡्рдпांрдЧ рд╡рд░्рдЧ рдХो рд╕्рд╡рд░ोрдЬрдЧाрд░ рдк्рд░рджाрди рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП ₹10 рд▓ाрдЦ рддрдХ рдЖрд░्рдеिрдХ рд╕рд╣ाрдпрддा

    • 50% рдХी рд░ाрд╢ि рдЕрдиुрджाрди (рд╡ाрдкрд╕ी-рд░рд╣िрдд) рдФрд░ рдмाрдХी 50% рдм्рдпाрдЬ-рдоुрдХ्рдд рдЛрдг рдХे рд░ूрдк рдоें।

  • рдкाрдд्рд░ рд╡рд░्рдЧ

    • рдмिрд╣ाрд░ рдХे рд╕्рдеाрдпी рдиिрд╡ाрд╕ी, 12рд╡ीं рдкाрд╕/ITI/рдкॉрд▓िрдЯेрдХ्рдиिрдХ рд╕्рддрд░ рдХी рд╢ैрдХ्рд╖рдгिрдХ рдпोрдЧ्рдпрддा рд╡ाрд▓े, рдЖрдпु 18–50 рд╡рд░्рд╖, рдФрд░ рд╕рд░рдХाрд░ी рд╕ेрд╡ाрдУं рд╕े рд╕ंрд▓рдЧ्рди рдирд╣ीं

  • рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдФрд░ рд╡िрдд्рддीрдп рдвाँрдЪा

    • рдЖрд╡ेрджрди рдСрдирд▓ाрдЗрди – рдЙрдж्рдпрдоी рдкोрд░्рдЯрд▓ (udyami.bihar.gov.in) рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े।

    • рдЪрдпрди рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ाрдЗрдЬ्рдб рд░ेंрдбрдоाрдЗрдЬेрд╢рди рдж्рд╡ाрд░ा рд╣ोрддा рд╣ै।

    • рд╕्рд╡ीрдХृрддि рдХे рдмाрдж рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖рдг, рдлिрд░ рдкрд╣рд▓ी рдХिрд╕्рдд DBT рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े, рдЙрдкрдпोрдЧिрддा рдк्рд░рдоाрдг рдЬрдоा рдХрд░рдиे рдХे рдмाрдж рдЕрдЧрд▓ी рдХिрд╕्рддें рдХिрди्рд╣ीं рд╢рд░्рддों рдкрд░।

    • рдХुрд▓ рдЕрд╡рдзि: 84 рдХिрд╕्рддों (7 рд╡рд░्рд╖ рддрдХ) рдоें рдЪुрдХौрддी।

  • рдк्рд░ोрдд्рд╕ाрд╣рди рдФрд░ рдЕрддिрд░िрдХ्рдд рд╕рд╣ाрдпрддा

    • рдорд╣िрд▓ाрдУं рдХो рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖рдг рд╕рд╣िрдд, 50% рдЕрдиुрджाрди + 50% рдм्рдпाрдЬ-рдоुрдХ्рдд рдЛрдг рдХी рд╕ुрд╡िрдзा।

    • рдЙрдж्рдпрдоी рдпोрдЬрдиा рдХे рддрд╣рдд ₹25,000 рдк्рд░рджाрди, рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖рдг рд╡ PMA рд╕рд╣ाрдпрддा рдХे рд▓िрдП рдЙрдкрд▓рдм्рдз рд╣ैं।

    • рдХेंрдж्рд░, рд╕ंрдШीрдп рдФрд░ Start-Up ecosystem рд╕े рдЬुрдб़ी рдЕрди्рдп рдпोрдЬрдиा–рд╡рд░्рдЧीрдп рд╕рд╣рдпोрдЧ рднी рдпोрдЬрдиा рдХो рд╕рд╢рдХ्рдд рдмрдиाрддे рд╣ैं।

  • рд╕рдлрд▓рддा рдХी рдЭрд▓рдХ

    • рдЬैрд╕े рдПрдХ рдпुрд╡рдХ рдиे рджिрд▓्рд▓ी рд╕े рд▓ौрдЯрдХрд░ рдпोрдЬрдиा рдХा рд▓ाрдн рдЙрдаाрдпा рдФрд░ рдЧांрд╡ рдоें рдЕрдкрдиा рд╡्рдпрд╡рд╕ाрдп рд╢ुрд░ू рдХрд░ рдХрдИ рд▓ोрдЧों рдХो рд░ोрдЬрдЧाрд░ рджिрдпा — рдпрд╣ рдпोрдЬрдиा рдХा рдоाрдирд╡ीрдп рдк्рд░рднाрд╡ рджрд░्рд╢ाрддा рд╣ै।


2. рдПрдХ्рд╢рди-рдк्рд▓ाрди – рдЪрд░рдгрдмрдж्рдз рдЯाрд╕्рдХ-рд▓िрд╕्рдЯ

рдЪрд░рдг рдХाрд░्рд░рд╡ाрдИ рд╡िрд╡рд░рдг
1⃣ рдкाрдд्рд░рддा рдЬाँрдЪें – рдмिрд╣ाрд░ рдиिрд╡ाрд╕ी, 18–50 рд╡рд░्рд╖, рд╢ैрдХ्рд╖рдгिрдХ рдпोрдЧ्рдп (12рд╡ीं/ITI/рдбिрдк्рд▓ोрдоा), рд╕्рд╡рд░ोрдЬрдЧाрд░ рдХी рдпोрдЬрдиा।
2⃣ рджрд╕्рддाрд╡ेреЫ рддैрдпाрд░ рд░рдЦें – рдЖрдзाрд░, рдиिрд╡ाрд╕ рдк्рд░рдоाрдг, рд╢ैрдХ्рд╖рдгिрдХ рдк्рд░рдоाрдг, рдЖрдп/рдЬाрддि/рд╡рд░्рдЧ (рдпрджि рд▓ाрдЧू рд╣ो), рдмैंрдХ рд╡िрд╡рд░рдг।
3⃣ рдСрдирд▓ाрдЗрди рдЖрд╡ेрджрди рдХрд░ें – рдЙрдж्рдпрдоी рдкोрд░्рдЯрд▓ рдкрд░ рд▓ॉрдЧिрди → рд░рдЬिрд╕्рдЯ्рд░ेрд╢рди → рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рдлॉрд░्рдо рднрд░ें → рдбॉрдХ्рдпूрдоेंрдЯ рдЕрдкрд▓ोрдб рдХрд░ें।
4⃣ рд╢ाрдоिрд▓ рд╣ों рд░ेंрдбрдоाрдЗрдЬेрд╢рди – рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ाрдЗрдЬ्рдб рдЪрдпрди рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдоें рдиाрдо рдЖрддा рд╣ै рддो рдЖрдЧे рдмреЭें।
5⃣ рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖рдг рдЪрд░рдг рдоें рднाрдЧ рд▓ें – рдЪрдпрдиिрдд рд╣ोрдиे рдкрд░ рдиिрд░्рдзाрд░िрдд рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖рдг рдоें рднाрдЧ рд▓ें।
6⃣ рдкрд╣рд▓ी рдХिрд╕्рдд рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░ें – DBT рд╕े рдмैंрдХ рдЦाрддे рдоें рд░ाрд╢ि рдЯ्рд░ांрд╕рдлрд░ рдХी рдЬाрдПрдЧी।
7⃣ рдЙрдкрдпोрдЧिрддा рдк्рд░рдоाрдг-рдкрдд्рд░ рдЬрдоा рдХрд░ें – рдиिрд░्рдзाрд░िрдд рд╕рдордпрд╕ीрдоा рдоें рдкोрд░्рдЯрд▓ рдкрд░ рдЕрдкрд▓ोрдб рдХрд░ें। (udyami.bihar.gov.in)
8⃣ рджूрд╕рд░ी рдФрд░ рддीрд╕рд░ी рдХिрд╕्рдд рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░ें – рдк्рд░рдоाрдг рдЬрдоा рд╣ोрдиे рдФрд░ рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖рдг рдкूрд░्рдг рд╣ोрдиे рдХे рдмाрдж рдЕрдЧрд▓ी рдХिрд╕्рддें рдоिрд▓ेрдЧी।
9⃣ рд▓ोрди рд░ाрд╢ि 84 EMI рдоें рдЪुрдХाрдПं – 7 рд╕ाрд▓ рдпा 84 рдХिрд╕्рддों рдоें рдзीрд░े-рдзीрд░े।
ЁЯФЯ рдЯ्рд░ैрдХिंрдЧ рдФрд░ рд╕рд╣ाрдпрддा Hotline – рд╕рдорд╕्рдпा рдкрд░ рдкोрд░्рдЯрд▓ рдпा рд╣ेрд▓्рдкрд▓ाрдЗрди 1800 345 6214 рд╕े рдорджрдж рд▓ें। (udyami.bihar.gov.in)

3. рдЗрд╕ рдпोрдЬрдиा рдХे рд▓ाрдн

  • рдЖрд░्рдеिрдХ рд╕рд╣рдЬрддा рдоिрд▓рддी рд╣ै – рд╕्рд╡рд░ोрдЬрдЧाрд░ рдХी рд╢ुрд░ुрдЖрдд рдХे рд▓िрдП рдкैрд╕े рдоिрд▓рддे рд╣ैं, рдмिрдиा рднाрд░ी рдм्рдпाрдЬ рдмोрдЭ рдХे।

  • рдорд╣िрд▓ाрдУं рдХे рд▓िрдП рд╕рд╢рдХ्рддीрдХрд░рдг – рд╡िрдд्рддीрдп рдФрд░ рддрдХрдиीрдХी рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖рдг рдХे рд╕ाрде рд╕्рд╡рд░ोрдЬрдЧाрд░ рдХो рдмреЭाрд╡ा।

  • рд╕्рдеिрд░ рдПрд╡ं рдкाрд░рджрд░्рд╢ी рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा – рдЪрдпрди рд▓ॉрдЯрд░ी рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдиिрд╖्рдкрдХ्рд╖ рд╣ोрддा рд╣ै, рдФрд░ DBT рд╕ीрдзे рдмैंрдХ рдоें рднुрдЧрддाрди।

  • рд╕рдоाрдЬ рдоें рдмрджрд▓ाрд╡ – рдпोрдЬрдиा рд╕े рдЧ्рд░ाрдоीрдг рдФрд░ рдЕрд▓्рдкрд╕ंрдЦ्рдпрдХ рд╡рд░्рдЧ рдоें рд╕्рд╡рд░ोрдЬрдЧाрд░, рдЖрдд्рдордиिрд░्рднрд░рддा рдФрд░ рд╕рдоाрдЬिрдХ рдкुрдирд░्рдЬाрдЧрд░рдг рдХी рд░ाрд╣ рдЦुрд▓рддी рд╣ै।


4. рдмिрд╣ाрд░ рдХे рдпुрд╡ाрдУं рдХे рд╕рдкрдиों рдХो рдкंрдЦ!

рдоुрдЦ्рдпрдоंрдд्рд░ी рдЙрдж्рдпрдоी рдпोрдЬрдиा рд╕िрд░्рдл рд╡िрдд्рддीрдп рд╕рд╣ाрдпрддा рдирд╣ीं—рдмрд▓्рдХि рдпрд╣ рдмिрд╣ाрд░ рд╕рд░рдХाрд░ рдХी рдЙрдж्рдпрдоिрддा рдХे рд▓िрдП рдк्рд░рддिрдмрдж्рдзрддा, рдпुрд╡ाрдУं рдФрд░ рдорд╣िрд▓ाрдУं рдХो рд╕рд╢рдХ्рдд рдмрдиाрдиे рдХी рдиीрддि, рдФрд░ рд╕्рд╡ाрд╡рд▓ंрдмрди рдХे рд▓ोрдХрддांрдд्рд░िрдХ рд╡िрдХрд▓्рдк рдоुрдХ्рдд рдХा рдПрдХ рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд╕ंрджेрд╢ рд╣ै।

рдпрджि рдЖрдк рдпा рдЖрдкрдХे рдкрд░िрдЪिрдд рдЗрд╕ рдпोрдЬрдиा рдХे рдкाрдд्рд░ рд╣ैं—рддो рдЕрднी рдЖрд╡ेрджрди рдХрд░ें; рдХ्рдпोंрдХि рд╕рдкрдиे рджेрдЦрдиे рдХी рдХोрдИ рдЙрдо्рд░ рдирд╣ीं рд╣ोрддी, рдкрд░ рдЙрди्рд╣ें рдкूрд░ा рдХрд░рдиे рдХा рдХрджрдо рдЖрдЬ рд╣ी рдЙрдаाрдиे рдХी рдЬрд░ूрд░рдд рд╣ोрддी рд╣ै।

рдоुрдЦ्рдпрдоंрдд्рд░ी рдЕрд▓्рдкрд╕ंрдЦ्рдпрдХ рд░ोрдЬрдЧाрд░ рдЛрдг рдпोрдЬрдиा – ₹5 рд▓ाрдЦ рддрдХ рдХा рдЖрд╕ाрди рд▓ोрди рд╕рд╣рдпोрдЧ | Progress India

рдмिрд╣ाрд░ рд╕рд░рдХाрд░ рдХी рд╢िрдХ्рд╖ा рдпोрдЬрдиाрдПँ – рдЫाрдд्рд░рд╡ृрдд्рддि, рдХ्рд░ेрдбिрдЯ рдХाрд░्рдб, рдк्рд░ोрдд्рд╕ाрд╣рди рд╡ рдХौрд╢рд▓ рд╡िрдХाрд╕ | Progress India

рдмिрд╣ाрд░ рд╕рд░рдХाрд░ рдХी рд╕рднी рдк्рд░рдоुрдЦ рдпोрдЬрдиाрдУं рдХी рд╕ूрдЪी – рдПрдХ рд╕्рдеाрди рдкрд░ рдкूрд░ी рдЬाрдирдХाрд░ी | Progress India


FAQ (рдЕрдХ्рд╕рд░ рдкूрдЫे рдЬाрдиे рд╡ाрд▓े рд╕рд╡ाрд▓)

Q1. рдоुрдЦ्рдпрдоंрдд्рд░ी рдЙрдж्рдпрдоी рдпोрдЬрдиा рдХ्рдпा рд╣ै?
ЁЯСЙ рдпрд╣ рдмिрд╣ाрд░ рд╕рд░рдХाрд░ рдХी рдпोрдЬрдиा рд╣ै, рдЬिрд╕рдХे рддрд╣рдд рдпुрд╡ाрдУं, рдорд╣िрд▓ाрдУं рдФрд░ рдЕрд▓्рдкрд╕ंрдЦ्рдпрдХों рдХो рд╕्рд╡рд░ोрдЬрдЧाрд░ рд╣ेрддु ₹10 рд▓ाрдЦ рддрдХ рдЖрд░्рдеिрдХ рд╕рд╣ाрдпрддा рджी рдЬाрддी рд╣ै।

Q2. рдЗрд╕рдоें рдХिрддрдиी рдЖрд░्рдеिрдХ рдорджрдж рдоिрд▓рддी рд╣ै?
ЁЯСЙ рдХुрд▓ ₹10 рд▓ाрдЦ – рдЬिрд╕рдоें ₹5 рд▓ाрдЦ рдЕрдиुрджाрди (рд╡ाрдкрд╕ी-рд░рд╣िрдд) рдФрд░ ₹5 рд▓ाрдЦ рдм्рдпाрдЬ-рдоुрдХ्рдд рдЛрдг рд╣ै।

Q3. рдЖрд╡ेрджрди рдХौрди рдХрд░ рд╕рдХрддा рд╣ै?
ЁЯСЙ рдмिрд╣ाрд░ рдХे 18–50 рд╡рд░्рд╖ рдХे рдиिрд╡ाрд╕ी, рдЬिрдирдХी рди्рдпूрдирддрдо рд╢ैрдХ्рд╖рдгिрдХ рдпोрдЧ्рдпрддा 12рд╡ीं/рдЖрдИрдЯीрдЖрдИ/рдбिрдк्рд▓ोрдоा рд╣ै।

Q4. рдЖрд╡ेрджрди рдХैрд╕े рдХрд░ें?
ЁЯСЙ рдЖрдзिрдХाрд░िрдХ рдкोрд░्рдЯрд▓ udyami.bihar.gov.in рдкрд░ рдСрдирд▓ाрдЗрди рдЖрд╡ेрджрди рдХрд░рдХे।

Q5. рд▓ोрди рдХी рд╡ाрдкрд╕ी рдХрдм рдХрд░рдиी рд╣ोрддी рд╣ै?
ЁЯСЙ рд▓ोрди рдХी рд░ाрд╢ि 84 рдоाрд╕िрдХ рдХिрд╕्рддों (7 рд╡рд░्рд╖) рдоें рдЪुрдХाрдиी рд╣ोрдЧी।

#Bihar #UdyamiYojana #SelfEmployment #ProgressIndia

Comments

Popular posts from this blog

UP рдоें рджिрд╡्рдпांрдЧों рдХे рд▓िрдП UPSRTC рдиिःрд╢ुрд▓्рдХ рдмрд╕ рдпाрдд्рд░ा рд╕ुрд╡िрдзा

Free Travel Facility for Persons with Disabilities рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢ рдоें рджिрд╡्рдпांрдЧों рдХे рд▓िрдП UPSRTC (рд░ाрдЬ्рдп рдкрд░िрд╡рд╣рди рдиिрдЧрдо) рдж्рд╡ाрд░ा рдиिःрд╢ुрд▓्рдХ рдмрд╕ рдпाрдд्рд░ा рд╕ुрд╡िрдзा рдЙрдкрд▓рдм्рдз рд╣ै। рдЗрд╕े Free Travel Facility for Persons with Disabilities Rules‑2019 рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд рд▓ाрдЧू рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдиीрдЪे рд╡िрд╕्рддाрд░ рд╕े рдЬाрдирдХाрд░ी рджी рдЧрдИ рд╣ै ЁЯСЗ  рдХौрди рд▓ाрдн рдЙрдаा рд╕рдХрддा рд╣ै? рдХोрдИ рднी рджिрд╡्рдпांрдЧ (≥40% рд╡िрдХрд▓ांрдЧрддा) 80% рдпा рдЕрдзिрдХ рджिрд╡्рдпांрдЧрддा рд╡ाрд▓े рд╡्рдпрдХ्рддि рд╕ाрде рдоें рдПрдХ рд╕рд╣рдпाрдд्рд░ी рдХा рднी рд▓ाрдн рдЙрдаा рд╕рдХрддे рд╣ैं   рдХрд╣ाँ рд╕े-рд╕рдм рддрдХ рдпाрдд्рд░ा? UPSRTC рдХी рд╕рднी ‘ordinary’ (рд╕ाрдзाрд░рдг) рдмрд╕ों рдоें рдоुрдл्рдд рдпाрдд्рд░ा рд░ाрдЬрдзाрдиी, рд╕िрдЯी / рдИ‑рдмрд╕ों рдоें рднी рдпрд╣ рд╕ुрд╡िрдзा рд▓ाрдЧू  рд╕ुрд╡िрдзा рд░ाрдЬ्рдп-рд╕ीрдоा рдХे рдЕंрджрд░ рдФрд░ рдмाрд╣рд░ рджोрдиों рдХ्рд╖ेрдд्рд░ों рдоें рдоाрди्рдп рд╣ै ✔️ рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рджрд╕्рддाрд╡ेрдЬ рдоूрд▓ disability certificate (Chief Medical Officer/Comp. Medical Officer рдж्рд╡ाрд░ा рдЬाрд░ी) Aadhaar рдХाрд░्рдб рдпा UDID рдХाрд░्рдб (рдЙрдкрд╕्рдеिрддि рдЕрдиिрд╡ाрд░्рдп) ( uphwd.gov.in )  рдиिрдпрдо рдФрд░ рдЙрдкрдпोрдЧ рдХैрд╕े рдХрд░ें? рдмрд╕ рд╕्рдЯाрдл рдХो рдпाрдд्рд░ा рдЖрд░ंрдн рд╕े рдкрд╣рд▓े рджрд╕्рддाрд╡ेрдЬ़ рджिрдЦाрдПं рд░िрдЬिрд╕्рдЯ्рд░ेрд╢рди рдпा рдЕрдЧ्рд░िрдо рдЯिрдХрдЯिंрдЧ рдЕрдиिрд╡ाрд░्рдп рдирд╣ीं рд╣ै; рдмрд╕ рдоें рд╕рд╡ाрд░ рд╣ोрддे рд╕рдордп рдпрд╣ ...

Sabla / Kishori Balika Yojana – рдХिрд╢ोрд░िрдпों рдХे рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп, рдкोрд╖рдг рдФрд░ рдЖрдд्рдордиिрд░्рднрд░рддा рдХी рдУрд░ рдордЬрдмूрдд рдХрджрдо

Sabla / Kishori Balika Yojana рд╕рдмрд▓ рдпोрдЬрдиा / рдХिрд╢ोрд░ी рдмाрд▓िрдХा рдпोрдЬрдиा: рдмेрдЯिрдпों рдХे рд╕्рд╡ाрд╡рд▓ंрдмрди рдХी рд░ाрд╣  рднाрд░рдд рдЬैрд╕े рджेрд╢ рдоें рдЬрд╣ां рдмेрдЯिрдпाँ рдПрдХ рддрд░рдл рджेрд╡ी рдХा рд░ूрдк рдоाрдиी рдЬाрддी рд╣ैं, рд╡рд╣ीं рджूрд╕рд░ी рдУрд░ рдХрдИ рдмाрд░ рдЙрди्рд╣ें рд╢िрдХ्рд╖ा, рдкोрд╖рдг рдФрд░ рд╕рдо्рдоाрди рд╕े рд╡ंрдЪिрдд рднी рд░рд╣рдиा рдкрдб़рддा рд╣ै। рдПрдХ рдХिрд╢ोрд░ी рдХे рдЬीрд╡рди рдоें рдЬрдм рдЙрд╕рдХा рд╢рд░ीрд░ рдФрд░ рдорди рдХрдИ рдмрджрд▓ाрд╡ों рд╕े рдЧुрдЬрд░рддा рд╣ै, рддрдм рдЙрд╕े рд╕рдмрд╕े рдЬ़्рдпाрджा рдоाрд░्рдЧрджрд░्рд╢рди, рдкोрд╖рдг, рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рдФрд░ рдЖрдд्рдорд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдХी рдЬрд░ूрд░рдд рд╣ोрддी рд╣ै। рдЗрд╕ी рд╕ंрд╡ेрджрдиा рдФрд░ рдЬ़рд░ूрд░рдд рдХो рд╕рдордЭрддे рд╣ुрдП рднाрд░рдд рд╕рд░рдХाрд░ рдиे рд╕рдмрд▓ рдпोрдЬрдиा (рдЬिрд╕े рдХिрд╢ोрд░ी рдмाрд▓िрдХा рдпोрдЬрдиा рднी рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै) рдХी рд╢ुрд░ुрдЖрдд рдХी — рддाрдХि рджेрд╢ рдХी рдмेрдЯिрдпाँ рди рд╕िрд░्рдл рд╕्рд╡рд╕्рде рд░рд╣ें, рдмрд▓्рдХि рдЖрдд्рдордиिрд░्рднрд░ рднी рдмрдиें। рдХिрд╢ोрд░ी – рдПрдХ рд╕ंрд╡ेрджрдирд╢ीрд▓ рдоोрдб़ рдЬрдм рдХोрдИ рдмрдЪ्рдЪी 11-18 рд╕ाрд▓ рдХी рдЙрдо्рд░ рдоें рдк्рд░рд╡ेрд╢ рдХрд░рддी рд╣ै, рддो рдпрд╣ рдЙрд╕рдХा рд╢ाрд░ीрд░िрдХ, рдоाрдирд╕िрдХ рдФрд░ рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд░ूрдк рд╕े рд╕рдмрд╕े рд╕ंрд╡ेрджрдирд╢ीрд▓ рдФрд░ рдиिрд░्рдгाрдпрдХ рд╕рдордп рд╣ोрддा рд╣ै। рдЗрд╕ рдЙрдо्рд░ рдоें рд╡рд╣ рди рддो рдкूрд░ी рддрд░рд╣ рд╕े рдмрдЪ्рдЪी рд░рд╣рддी рд╣ै, рди рдкूрд░ी рддрд░рд╣ рд╕े рд╡рдпрд╕्рдХ। рд╡рд╣ рдЕрдкрдиी рдкрд╣рдЪाрди, рдЖрдд्рдо-рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдФрд░ рд╕рдоाрдЬ рдоें рдЕрдкрдиे рд╕्рдеाрди рдХो рд▓ेрдХрд░ рд╕ंрдШрд░्рд╖ рдХрд░ рд░рд╣ी рд╣ोрддी рд╣ै। рдЧ्рд░ाрдоीрдг рднाрд░рдд рдоें рд╕्рдеिрддि рдФрд░ рднी рдХрдаिрди рд╣ै — рдпрд╣ाँ рдЕрдзिрдХांрд╢ рдХिрд╢ोрд░िрдпाँ рдпा рддो рд╕्рдХूрд▓ рдЫोрдб़ рдЪुрдХी рд╣ोрддी рд╣ैं, рдпा рдШрд░ेрд▓ू рдЬिрдо्рдоेрджाрд░िрдпो...

рд░ाрдЬрд╕्рдеाрди рдоें рдЬрди्рдо рдФрд░ рдоृрдд्рдпु рдк्рд░рдоाрдг рдкрдд्рд░ рдХैрд╕े рдмрдирд╡ाрдПं: рдЖрд╕ाрди рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдФрд░ рдЬрд░ूрд░ी рджрд╕्рддाрд╡ेрдЬ़

рдЕрдм рдЬрди्рдо рдФрд░ рдоृрдд्рдпु рдк्рд░рдоाрдг рдкрдд्рд░ рдмрдирд╡ाрдиा рд╣ुрдЖ рдЖрд╕ाрди!  рд░ाрдЬрд╕्рдеाрди рдоें рдЬрди्рдо рдк्рд░рдоाрдг рдкрдд्рд░ рдФрд░ рдоृрдд्рдпु рдк्рд░рдоाрдг рдкрдд्рд░ рдХैрд╕े рдмрдирд╡ाрдПं? рдЬрди्рдо рдк्рд░рдоाрдг рдкрдд्рд░ рдФрд░ рдоृрдд्рдпु рдк्рд░рдоाрдг рдкрдд्рд░ рди рдХेрд╡рд▓ рджрд╕्рддाрд╡ेрдЬ рд╣ैं, рдмрд▓्рдХि рдпे рд╡्рдпрдХ्рддि рдХी рдкрд╣рдЪाрди, рдЕрд╕्рддिрдд्рд╡ рдФрд░ рдЕрдзिрдХाрд░ों рдХा рдк्рд░рдоाрдг рд╣ोрддे рд╣ैं। рдЕрдЧрд░ рдЖрдк рд░ाрдЬрд╕्рдеाрди рдоें рд░рд╣рддे рд╣ैं рдФрд░ рд╕ोрдЪ рд░рд╣े рд╣ैं рдХि рдпрд╣ рд╕рд░्рдЯिрдлिрдХेрдЯ рдХैрд╕े рдмрдирд╡ाрдПं – рддो рдпрд╣ рдЧाрдЗрдб рдЖрдкрдХे рд▓िрдП рд╣ै।  рднाрдЧ 1: рдЬрди्рдо рдк्рд░рдоाрдг рдкрдд्рд░ (Birth Certificate)  рдХ्рдпों рдЬ़рд░ूрд░ी рд╣ै рдЬрди्рдо рдк्рд░рдоाрдг рдкрдд्рд░? рд╕्рдХूрд▓ рдоें рдПрдбрдоिрд╢рди рдХे рд▓िрдП рдЖрдзाрд░ рдХाрд░्рдб рдФрд░ рдкाрд╕рдкोрд░्рдЯ рдмрдирд╡ाрдиे рдХे рд▓िрдП рд╕рд░рдХाрд░ी рдпोрдЬрдиाрдУं рдХा рд▓ाрдн рдЙрдаाрдиे рдХे рд▓िрдП рднрд╡िрд╖्рдп рдоें рдкрд╣рдЪाрди рдкрдд्рд░ рдмрдирд╡ाрдиे рдХे рд▓िрдП  рдХрдм рдмрдирд╡ाрдПं? рдмрдЪ्рдЪे рдХे рдЬрди्рдо рдХे 21 рджिрди рдХे рднीрддрд░ рдЖрд╡ेрджрди рдХрд░рдиा рд╕рдмрд╕े рдмेрд╣рддрд░ рд╣ोрддा рд╣ै। рджेрд░ рд╕े рдЖрд╡ेрджрди рдкрд░ рдЕрдлिрдбेрд╡िрдЯ рдФрд░ рдордЬिрд╕्рдЯ्рд░ेрдЯ рдЕрдк्рд░ूрд╡рд▓ рдХी рдЬ़рд░ूрд░рдд рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ै।  рдЬрди्рдо рдк्рд░рдоाрдг рдкрдд्рд░ рдмрдирд╡ाрдиे рдХे рд▓िрдП рдЬ़рд░ूрд░ी рджрд╕्рддाрд╡ेрдЬ़: рдмрдЪ्рдЪे рдХा рдиाрдо (рдЕрдЧрд░ рд░рдЦा рдЧрдпा рд╣ो) рдоाрддा-рдкिрддा рдХी рдкрд╣рдЪाрди (Aadhaar, рд╡ोрдЯрд░ ID) рдЕрд╕्рдкрддाрд▓ рд╕े рдоिрд▓ा рдЬрди्рдо рдк्рд░рдоाрдг рдкрдд्рд░ (рдпрджि рд╣ॉрд╕्рдкिрдЯрд▓ рдоें рдЬрди्рдо рд╣ुрдЖ) рдиिрд╡ाрд╕ рдк्рд░рдоाрдг рдкрдд्рд░ (Electricity Bill, Ration Card рдЖрджि) ...