Skip to main content

рдЕрд╡ैрдз рдЕрддिрдХ्рд░рдордг (Illegal Encroachment) рдХ्рдпा рд╣ै? | рдХрдм्рдЬा рд╣рдЯाрдиे рдХी рдкूрд░ी рдХाрдиूрдиी рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा 2025

рдЫрд╡ि рдоें рдПрдХ рдмुрд▓рдбोрдЬрд░ рдЬंрдЧрд▓ рдоें рдЕрддिрдХ्рд░рдордг рдХो рд╣рдЯाрддे рд╣ुрдП рджिрдЦाрдИ рджेрддा рд╣ै।
рдЬрдоीрди рд╕े рдЕрд╡ैрдз рдХрдм्рдЬा рд╣рдЯाрдиा

 рдЕрд╡ैрдз рдЕрддिрдХ्рд░рдордг (Illegal Encroachment) рдХ्рдпा рд╣ै рдФрд░ рдЗрд╕े рдХैрд╕े рд╣рдЯाрдПँ?

рднाрд░рдд рдоें рднूрдоि рд╡िрд╡ाрдж рдХा рд╕рдмрд╕े рдмрдб़ा рдХाрд░рдг рд╣ै – рдЕрд╡ैрдз рдЕрддिрдХ्рд░рдордг
рдЬрдм рдХोрдИ рд╡्рдпрдХ्рддि рдЖрдкрдХी рдЬрдоीрди, рд╕рдб़рдХ, рд╕рд░рдХाрд░ी рднूрдоि рдпा рд╕ाрд░्рд╡рдЬрдиिрдХ рдЬрдЧрд╣ рдкрд░ рдмिрдиा рдЕрдзिрдХाрд░ рдХрдм्рдЬा рдХрд░ рд▓े, рддो рдЗрд╕े рдЕрд╡ैрдз рдЕрддिрдХ्рд░рдордг рдХрд╣рддे рд╣ैं।

рдпрд╣ рд╕рдорд╕्рдпा рдЧ्рд░ाрдоीрдг рдФрд░ рд╢рд╣рд░ी рджोрдиों рдЗрд▓ाрдХों рдоें рдЖрдо рд╣ै।
рдЪाрд╣े рд╡рд╣ рдЦेрдд рд╣ो, рдордХाрди рдХी рдЬ़рдоीрди рд╣ो, рдпा рд╕рд░рдХाрд░ी рд░ाрд╕्рддा – рдЕрд╡ैрдз рдХрдм्рдЬा рдЖрдкрдХे рдоाрд▓िрдХाрдиा рд╣рдХ़ рдФрд░ рдЬрдирд╣िрдд рджोрдиों рдкрд░ рдЕрд╕рд░ рдбाрд▓рддा рд╣ै।


 рдЕрд╡ैрдз рдЕрддिрдХ्рд░рдордг рдХैрд╕े рд╣ोрддा рд╣ै?

  • рдХोрдИ рдЖрдкрдХी рдЬ़рдоीрди рдкрд░ рдШрд░ рдпा рджीрд╡ाрд░ рдЦрдб़ी рдХрд░ рджेрддा рд╣ै।

  • рдЦेрдд рдоें рдЬрдмрд░рди рдЦेрддी рдХрд░рдиे рд▓рдЧрддा рд╣ै।

  • рд░ाрд╕्рддा рд░ोрдХ рджेрддा рд╣ै।

  • рд╕рд░рдХाрд░ी рдЬрдоीрди рдкрд░ рдЭुрдЧ्рдЧी рдпा рджुрдХाрди рдмрдиा рд▓ेрддा рд╣ै।

  • рдкंрдЪाрдпрдд, рдирдЧрд░ рдиिрдЧрдо рдпा рд╕рдб़рдХ рдХिрдиाрд░े рдЕрддिрдХ्рд░рдордг рдХрд░ рд▓ेрддा рд╣ै।


 рдЕрд╡ैрдз рдЕрддिрдХ्рд░рдордг рд╕े рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓े рдиुрдХрд╕ाрди

  • рдоाрд▓िрдХाрдиा рд╣рдХ़ рдкрд░ рд╕ीрдзा рд╣рдорд▓ा

  • рдЬ़рдоीрди рдмेрдЪрдиे рдпा рдмांрдЯрдиे рдоें рджिрдХ्рдХрдд

  • рд╕рд░рдХाрд░ी рдпोрдЬрдиाрдУं рдХा рд▓ाрдн рд▓ेрдиे рдоें рдмाрдзा

  • рдЖрдкрд╕ी рдЭрдЧрдб़े рдФрд░ рдХोрд░्рдЯ рдХेрд╕

  • рд╕ाрд░्рд╡рдЬрдиिрдХ рдЬрдЧрд╣ों рдкрд░ рдпाрддाрдпाрдд рдХी рд╕рдорд╕्рдпा


✅ рдЕрд╡ैрдз рдЕрддिрдХ्рд░рдордг рдХी рдкрд╣рдЪाрди рдХैрд╕े рдХрд░ें?

  • рдЦрддिрдпाрди рдФрд░ рдЬрдоाрдмंрджी рд░िрдХॉрд░्рдб рдЪेрдХ рдХрд░ें।

  • рдирдХ्рд╢े рд╕े рд╕ीрдоांрдХрди (Demarcation) рдХрд░рд╡ाрдПँ।

  • рднूрдоि рдкрд░ рдЦрдб़ा рд╕्рдЯ्рд░рдХ्рдЪрд░ рдЖрдкрдХे рдЦाрддा/рдЦेрд╕рд░ा рдоें рдЖ рд░рд╣ा рд╣ै рдпा рдирд╣ीं, рдпрд╣ рдоिрд▓ाрдПँ।

  • рднू-рд░ाрдЬрд╕्рд╡ рд╡िрднाрдЧ рд╕े рд░िрдкोрд░्рдЯ рд▓ें।

  • рдЧрд╡ाрд╣, рдлोрдЯो, рд╡ीрдбिрдпो рд╕рдмूрдд рдЗрдХрдЯ्рдаा рдХрд░ें।


 рдЕрд╡ैрдз рдЕрддिрдХ्рд░рдордг рд╣рдЯाрдиे рдХे рдХाрдиूрдиी рддрд░ीрдХे

1️⃣ рд░ाрдЬрд╕्рд╡ рд╡िрднाрдЧ рдоें рд╢िрдХाрдпрдд

  • рдЕंрдЪрд▓ाрдзिрдХाрд░ी (CO) рдХो рдЖрд╡ेрджрди рджें।

  • рд╕ीрдоांрдХрди рдХा рдЖрд╡ेрджрди рднी рд╕ाрде рд▓рдЧाрдПँ।

  • рдЬ़рдоीрди рдХा рдЦрддिрдпाрди, рдирдХ्рд╢ा, рд░рд╕ीрдж, рдкрд╣рдЪाрди рдкрдд्рд░ рд╕ंрд▓рдЧ्рди рдХрд░ें।

  • рдЖрд╡ेрджрди рдоें рд╕ाрдл рд▓िрдЦें рдХि "рдЦाрддा/рдЦेрд╕рд░ा рд╕ंрдЦ्рдпा ___ рдоेрд░ी рднूрдоि рд╣ै рдЬिрд╕ рдкрд░ рд╢्рд░ी ___ рдиे рдЕрд╡ैрдз рдХрдм्рдЬा рдХрд░ рд▓िрдпा рд╣ै।"


2️⃣ рдкुрд▓िрд╕ рдоें FIR рджрд░्рдЬ рдХрд░ें

рдЕрдЧрд░ рдХрдм्рдЬा рдЬрдмрд░рди рд╣ुрдЖ рд╣ै рдпा рд╣िंрд╕ा рдХी рдЖрд╢ंрдХा рд╣ै рддो FIR рдХрд░ें।

  • IPC рдзाрд░ा 441, 447 – рдЕрд╡ैрдз рдк्рд░рд╡ेрд╢

  • IPC рдзाрд░ा 427 – рд╕ंрдкрдд्рддि рдХो рдиुрдХрд╕ाрди

  • IPC рдзाрд░ा 506 – рдзрдордХी рджेрдиा

ЁЯСЙ FIR рдХी рдХॉрдкी рд░ाрдЬрд╕्рд╡ рд╡िрднाрдЧ рдХो рднी рджें।


3️⃣ рд╕िрд╡िрд▓ рдХोрд░्рдЯ рдХा рд╕рд╣ाрд░ा рд▓ें

рдЕрдЧрд░ рдоाрдорд▓ा рдЬ़्рдпाрджा рдЬрдЯिрд▓ рд╣ो рдпा рджрд╕्рддाрд╡ेрдЬ़ों рдоें рдЧрдб़рдмрдб़ी рд╣ो, рддो рдХोрд░्рдЯ рдоें рдХेрд╕ рдХрд░ें:

  • Declaration Suit – рдЦुрдж рдХो рдоाрд▓िрдХ рдШोрд╖िрдд рдХрд░ाрдиे рдХे рд▓िрдП

  • Possession Suit – рдХрдм्рдЬा рджिрд▓ाрдиे рдХे рд▓िрдП

  • Injunction Suit – рд╕ाрдордиे рд╡ाрд▓े рдХो рд░ोрдХрдиे рдХे рд▓िрдП

  • Stay Order – рддुрд░ंрдд рдк्рд░рднाрд╡ рд╕े рд░ोрдХ рд▓рдЧाрдиे рдХे рд▓िрдП


4️⃣ рдирдЧрд░ рдиिрдЧрдо/рдкंрдЪाрдпрдд рдХाрд░्рд░рд╡ाрдИ

рдЕрдЧрд░ рдЕрддिрдХ्рд░рдордг рд╕рд░рдХाрд░ी рдЬ़рдоीрди рдпा рд╕рдб़рдХ рдкрд░ рд╣ै:

  • рдирдЧрд░ рдиिрдЧрдо / рдкंрдЪाрдпрдд / рд╡िрдХाрд╕ рдк्рд░ाрдзिрдХрд░рдг рдХो рд╢िрдХाрдпрдд рдХрд░ें।

  • рд╡े рдиोрдЯिрд╕ рдЬाрд░ी рдХрд░ рдЕрддिрдХ्рд░рдордг рд╣рдЯाрдиे рдХा рдЖрджेрд╢ рджेंрдЧे।

  • рдХрдИ рдмाрд░ рдк्рд░рд╢ाрд╕рди рдЦुрдж рдмुрд▓рдбोрдЬ़рд░ рдЪрд▓ाрдХрд░ рдЕрд╡ैрдз рдиिрд░्рдоाрдг рдЧिрд░ाрддा рд╣ै।


 рдЬрд░ूрд░ी рджрд╕्рддाрд╡ेрдЬ़

  • рдЦрддिрдпाрди / рдЬрдоाрдмंрджी

  • рдирдХ्рд╢ा

  • рд▓рдЧाрди рд░рд╕ीрдж

  • рд╕ीрдоांрдХрди рд░िрдкोрд░्рдЯ

  • рдкрд╣рдЪाрди рдкрдд्рд░

  • рдЧрд╡ाрд╣ / рдлोрдЯो / рд╡ीрдбिрдпो

  • FIR рдХॉрдкी (рдпрджि рдХी рд╣ो)


 рдСрдирд▓ाрдЗрди рд╢िрдХाрдпрдд рдХैрд╕े рдХрд░ें? (рдмिрд╣ाрд░ рдЙрджाрд╣рд░рдг)

ЁЯСЙ рднू-рдЬрди рд╢िрдХाрдпрдд рдкोрд░्рдЯрд▓:
https://biharbhumi.bihar.gov.in/BiharBhumi/

  • "рднूрдоि рдкрд░ рдЕрд╡ैрдз рдХрдм्рдЬ़ा" рд╢्рд░ेрдгी рдЪुрдиें

  • рдСрдирд▓ाрдЗрди рдЖрд╡ेрджрди рднрд░ें

  • рд╕्рдХैрди рдбॉрдХ्рдпुрдоेंрдЯ्рд╕ рдЕрдкрд▓ोрдб рдХрд░ें

  • рдЖрд╡ेрджрди рд╕ंрдЦ्рдпा рдиोрдЯ рдХрд░ें рдФрд░ рдЯ्рд░ैрдХ рдХрд░ें


 рдХ्рдпा рдХрд░ें ✔ рдФрд░ рдХ्рдпा рди рдХрд░ें ❌

рдХрд░ें

  • рдкрд╣рд▓े рд╕ीрдоांрдХрди рдХрд░ाрдПँ

  • FIR рдФрд░ рдХोрд░्рдЯ рдХेрд╕ рдоें рджрд╕्рддाрд╡ेрдЬ़ рдордЬрдмूрдд рд░рдЦें

  • рд▓िрдЦिрдд рд╢िрдХाрдпрдд рдХрд░ें

  • рд╡рдХीрд▓ рд╕े рд╕рд▓ाрд╣ рд▓ें

рди рдХрд░ें

  • рдЦुрдж рд╕े рдХрдм्рдЬा рд╣рдЯाрдиे рдХी рдХोрд╢िрд╢

  • рдмिрдиा рд╕рдмूрдд рдХे рдЖрд░ोрдк

  • рдлрд░्рдЬी рдХाрдЧрдЬ़ों рдкрд░ рднрд░ोрд╕ा

  • рдХाрд░्рд░рд╡ाрдИ рдЯाрд▓рдиा


рдЕрд╡ैрдз рдЕрддिрдХ्рд░рдордг рд╕े рдмрдЪाрд╡ рдХे рдЙрдкाрдп

  • рдЬ़рдоीрди рдХी рд░рд╕ीрдж рд╕рдордп рдкрд░ рдЬрдоा рдХрд░ें

  • рдиाрдоांрддрд░рдг (Mutation) рдХрд░ाрддे рд░рд╣ें

  • рдирдХ्рд╢ा рдФрд░ рдЦрддिрдпाрди рдЕрдкрдбेрдЯ рд░рдЦें

  • рдЬ़рдоीрди рдкрд░ рдмोрд░्рдб рдпा рдмाрдЙंрдб्рд░ी рд▓рдЧाрдПँ

  • рдкрд░िрд╡ाрд░ рдоें рдмंрдЯрд╡ाрд░ा рд▓िрдЦिрдд рдФрд░ рд░рдЬिрд╕्рдЯ्рд░ी рдХрд░ाрдПँ


 Illegal Encroachment in India

рдЕрд╡ैрдз рдЕрддिрдХ्рд░рдордг рд╕िрд░्рдл़ рдЖрдкрдХी рдиिрдЬी рд╕рдорд╕्рдпा рдирд╣ीं рд╣ै, рдмрд▓्рдХि рд╕рдоाрдЬ рдФрд░ рдк्рд░рд╢ाрд╕рди рджोрдиों рдХे рд▓िрдП рдЪुрдиौрддी рд╣ै।

ЁЯСЙ рдпрджि рд╕рдордп рд░рд╣рддे рдХाрд░्рд░рд╡ाрдИ рдХрд░ें рддो рдХрдм्рдЬा рд╣рдЯाрдиा рдЖрд╕ाрди рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै।
ЁЯСЙ рджрд╕्рддाрд╡ेрдЬ़ рдФрд░ рд╕рдмूрдд рдордЬрдмूрдд рд░рдЦें, рдФрд░ рдХाрдиूрдиी рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдХो рдлॉрд▓ो рдХрд░ें।

рдпाрдж рд░рдЦें – рдХाрдиूрди рдЖрдкрдХो рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рджेрддा рд╣ै, рдмрд╕ рд╕рд╣ी рд░ाрд╕्рддा рдЕрдкрдиाрдПँ।

рдЬрдоीрди рдХा рдмंрдЯрд╡ाрд░ा рдХैрд╕े рдХрд░ें? | рд╕рд╣рдорддि рдФрд░ рдХाрдиूрдиी рддрд░ीрдХे рд╕े рд╕ंрдкрдд्рддि рдХा рд╡िрднाрдЬрди Progress India

рдЦाрддा рдПрд╡ं рдЬрдоाрдмंрджी рдХ्рдпा рд╣ै? | рдЬрдоीрди рд╕े рдЬुрдб़े рдЬ़рд░ूрд░ी рджрд╕्рддाрд╡ेрдЬों рдХी рдЬाрдирдХाрд░ी | Progress India

рдмिрд╣ाрд░ рд╕рд░рдХाрд░ рдХी рд╕рднी рдк्рд░рдоुрдЦ рдпोрдЬрдиाрдУं рдХी рд╕ूрдЪी – рдПрдХ рд╕्рдеाрди рдкрд░ рдкूрд░ी рдЬाрдирдХाрд░ी | Progress India

#IllegalEncroachment #LandRights #ProgressIndia


 FAQ Section (Content)

Q1. рдЕрд╡ैрдз рдЕрддिрдХ्рд░рдордг рдХ्рдпा рд╣ोрддा рд╣ै?
ЁЯСЙ рдЬрдм рдХोрдИ рд╡्рдпрдХ्рддि рдмिрдиा рдЕрдзिрдХाрд░ рдЖрдкрдХी рдпा рд╕рд░рдХाрд░ी рдЬрдоीрди рдкрд░ рдХрдм्рдЬा рдХрд░ рд▓े, рддो рдЙрд╕े рдЕрд╡ैрдз рдЕрддिрдХ्рд░рдордг рдХрд╣рддे рд╣ैं।

Q2. рдЕрд╡ैрдз рдЕрддिрдХ्рд░рдордг рд╣рдЯाрдиे рдХे рд▓िрдП рдкрд╣рд▓ा рдХрджрдо рдХ्рдпा рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдП?
ЁЯСЙ рд╕рдмрд╕े рдкрд╣рд▓े рд╕ीрдоांрдХрди (Demarcation) рдХрд░ाрдПँ рдФрд░ рд▓िрдЦिрдд рд╢िрдХाрдпрдд рд░ाрдЬрд╕्рд╡ рд╡िрднाрдЧ рдоें рджें।

Q3. рдХ्рдпा рдкुрд▓िрд╕ рдоें рд╢िрдХाрдпрдд рдХी рдЬा рд╕рдХрддी рд╣ै?
ЁЯСЙ рд╣ाँ, рдпрджि рдХрдм्рдЬा рдЬрдмрд░рди рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ो рддो FIR рджрд░्рдЬ рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं। IPC рдзाрд░ा 441, 447, 427 рдФрд░ 506 рд▓ाрдЧू рд╣ोрддी рд╣ैं।

Q4. рдХोрд░्рдЯ рд╕े рдХ्рдпा рд░ाрд╣рдд рдоिрд▓ рд╕рдХрддी рд╣ै?
ЁЯСЙ рд╕िрд╡िрд▓ рдХोрд░्рдЯ рдоें Declaration Suit, Possession Suit, Injunction Suit рдФрд░ Stay Order рдХे рд▓िрдП рдХेрд╕ рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै।

Q5. рдСрдирд▓ाрдЗрди рд╢िрдХाрдпрдд рдХрд╣ाँ рдХрд░ें?
ЁЯСЙ рдмिрд╣ाрд░ рдоें рднू–рдЬрди рд╢िрдХाрдпрдд рдкोрд░्рдЯрд▓ biharbhumi.bihar.gov.in рдкрд░ рдСрдирд▓ाрдЗрди рд╢िрдХाрдпрдд рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं।

Comments

Popular posts from this blog

UP рдоें рджिрд╡्рдпांрдЧों рдХे рд▓िрдП UPSRTC рдиिःрд╢ुрд▓्рдХ рдмрд╕ рдпाрдд्рд░ा рд╕ुрд╡िрдзा

Free Travel Facility for Persons with Disabilities рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢ рдоें рджिрд╡्рдпांрдЧों рдХे рд▓िрдП UPSRTC (рд░ाрдЬ्рдп рдкрд░िрд╡рд╣рди рдиिрдЧрдо) рдж्рд╡ाрд░ा рдиिःрд╢ुрд▓्рдХ рдмрд╕ рдпाрдд्рд░ा рд╕ुрд╡िрдзा рдЙрдкрд▓рдм्рдз рд╣ै। рдЗрд╕े Free Travel Facility for Persons with Disabilities Rules‑2019 рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд рд▓ाрдЧू рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдиीрдЪे рд╡िрд╕्рддाрд░ рд╕े рдЬाрдирдХाрд░ी рджी рдЧрдИ рд╣ै ЁЯСЗ  рдХौрди рд▓ाрдн рдЙрдаा рд╕рдХрддा рд╣ै? рдХोрдИ рднी рджिрд╡्рдпांрдЧ (≥40% рд╡िрдХрд▓ांрдЧрддा) 80% рдпा рдЕрдзिрдХ рджिрд╡्рдпांрдЧрддा рд╡ाрд▓े рд╡्рдпрдХ्рддि рд╕ाрде рдоें рдПрдХ рд╕рд╣рдпाрдд्рд░ी рдХा рднी рд▓ाрдн рдЙрдаा рд╕рдХрддे рд╣ैं   рдХрд╣ाँ рд╕े-рд╕рдм рддрдХ рдпाрдд्рд░ा? UPSRTC рдХी рд╕рднी ‘ordinary’ (рд╕ाрдзाрд░рдг) рдмрд╕ों рдоें рдоुрдл्рдд рдпाрдд्рд░ा рд░ाрдЬрдзाрдиी, рд╕िрдЯी / рдИ‑рдмрд╕ों рдоें рднी рдпрд╣ рд╕ुрд╡िрдзा рд▓ाрдЧू  рд╕ुрд╡िрдзा рд░ाрдЬ्рдп-рд╕ीрдоा рдХे рдЕंрджрд░ рдФрд░ рдмाрд╣рд░ рджोрдиों рдХ्рд╖ेрдд्рд░ों рдоें рдоाрди्рдп рд╣ै ✔️ рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рджрд╕्рддाрд╡ेрдЬ рдоूрд▓ disability certificate (Chief Medical Officer/Comp. Medical Officer рдж्рд╡ाрд░ा рдЬाрд░ी) Aadhaar рдХाрд░्рдб рдпा UDID рдХाрд░्рдб (рдЙрдкрд╕्рдеिрддि рдЕрдиिрд╡ाрд░्рдп) ( uphwd.gov.in )  рдиिрдпрдо рдФрд░ рдЙрдкрдпोрдЧ рдХैрд╕े рдХрд░ें? рдмрд╕ рд╕्рдЯाрдл рдХो рдпाрдд्рд░ा рдЖрд░ंрдн рд╕े рдкрд╣рд▓े рджрд╕्рддाрд╡ेрдЬ़ рджिрдЦाрдПं рд░िрдЬिрд╕्рдЯ्рд░ेрд╢рди рдпा рдЕрдЧ्рд░िрдо рдЯिрдХрдЯिंрдЧ рдЕрдиिрд╡ाрд░्рдп рдирд╣ीं рд╣ै; рдмрд╕ рдоें рд╕рд╡ाрд░ рд╣ोрддे рд╕рдордп рдпрд╣ ...

Sabla / Kishori Balika Yojana – рдХिрд╢ोрд░िрдпों рдХे рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп, рдкोрд╖рдг рдФрд░ рдЖрдд्рдордиिрд░्рднрд░рддा рдХी рдУрд░ рдордЬрдмूрдд рдХрджрдо

Sabla / Kishori Balika Yojana рд╕рдмрд▓ рдпोрдЬрдиा / рдХिрд╢ोрд░ी рдмाрд▓िрдХा рдпोрдЬрдиा: рдмेрдЯिрдпों рдХे рд╕्рд╡ाрд╡рд▓ंрдмрди рдХी рд░ाрд╣  рднाрд░рдд рдЬैрд╕े рджेрд╢ рдоें рдЬрд╣ां рдмेрдЯिрдпाँ рдПрдХ рддрд░рдл рджेрд╡ी рдХा рд░ूрдк рдоाрдиी рдЬाрддी рд╣ैं, рд╡рд╣ीं рджूрд╕рд░ी рдУрд░ рдХрдИ рдмाрд░ рдЙрди्рд╣ें рд╢िрдХ्рд╖ा, рдкोрд╖рдг рдФрд░ рд╕рдо्рдоाрди рд╕े рд╡ंрдЪिрдд рднी рд░рд╣рдиा рдкрдб़рддा рд╣ै। рдПрдХ рдХिрд╢ोрд░ी рдХे рдЬीрд╡рди рдоें рдЬрдм рдЙрд╕рдХा рд╢рд░ीрд░ рдФрд░ рдорди рдХрдИ рдмрджрд▓ाрд╡ों рд╕े рдЧुрдЬрд░рддा рд╣ै, рддрдм рдЙрд╕े рд╕рдмрд╕े рдЬ़्рдпाрджा рдоाрд░्рдЧрджрд░्рд╢рди, рдкोрд╖рдг, рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рдФрд░ рдЖрдд्рдорд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдХी рдЬрд░ूрд░рдд рд╣ोрддी рд╣ै। рдЗрд╕ी рд╕ंрд╡ेрджрдиा рдФрд░ рдЬ़рд░ूрд░рдд рдХो рд╕рдордЭрддे рд╣ुрдП рднाрд░рдд рд╕рд░рдХाрд░ рдиे рд╕рдмрд▓ рдпोрдЬрдиा (рдЬिрд╕े рдХिрд╢ोрд░ी рдмाрд▓िрдХा рдпोрдЬрдиा рднी рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै) рдХी рд╢ुрд░ुрдЖрдд рдХी — рддाрдХि рджेрд╢ рдХी рдмेрдЯिрдпाँ рди рд╕िрд░्рдл рд╕्рд╡рд╕्рде рд░рд╣ें, рдмрд▓्рдХि рдЖрдд्рдордиिрд░्рднрд░ рднी рдмрдиें। рдХिрд╢ोрд░ी – рдПрдХ рд╕ंрд╡ेрджрдирд╢ीрд▓ рдоोрдб़ рдЬрдм рдХोрдИ рдмрдЪ्рдЪी 11-18 рд╕ाрд▓ рдХी рдЙрдо्рд░ рдоें рдк्рд░рд╡ेрд╢ рдХрд░рддी рд╣ै, рддो рдпрд╣ рдЙрд╕рдХा рд╢ाрд░ीрд░िрдХ, рдоाрдирд╕िрдХ рдФрд░ рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд░ूрдк рд╕े рд╕рдмрд╕े рд╕ंрд╡ेрджрдирд╢ीрд▓ рдФрд░ рдиिрд░्рдгाрдпрдХ рд╕рдордп рд╣ोрддा рд╣ै। рдЗрд╕ рдЙрдо्рд░ рдоें рд╡рд╣ рди рддो рдкूрд░ी рддрд░рд╣ рд╕े рдмрдЪ्рдЪी рд░рд╣рддी рд╣ै, рди рдкूрд░ी рддрд░рд╣ рд╕े рд╡рдпрд╕्рдХ। рд╡рд╣ рдЕрдкрдиी рдкрд╣рдЪाрди, рдЖрдд्рдо-рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдФрд░ рд╕рдоाрдЬ рдоें рдЕрдкрдиे рд╕्рдеाрди рдХो рд▓ेрдХрд░ рд╕ंрдШрд░्рд╖ рдХрд░ рд░рд╣ी рд╣ोрддी рд╣ै। рдЧ्рд░ाрдоीрдг рднाрд░рдд рдоें рд╕्рдеिрддि рдФрд░ рднी рдХрдаिрди рд╣ै — рдпрд╣ाँ рдЕрдзिрдХांрд╢ рдХिрд╢ोрд░िрдпाँ рдпा рддो рд╕्рдХूрд▓ рдЫोрдб़ рдЪुрдХी рд╣ोрддी рд╣ैं, рдпा рдШрд░ेрд▓ू рдЬिрдо्рдоेрджाрд░िрдпो...

рд░ाрдЬрд╕्рдеाрди рдоें рдЬрди्рдо рдФрд░ рдоृрдд्рдпु рдк्рд░рдоाрдг рдкрдд्рд░ рдХैрд╕े рдмрдирд╡ाрдПं: рдЖрд╕ाрди рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдФрд░ рдЬрд░ूрд░ी рджрд╕्рддाрд╡ेрдЬ़

рдЕрдм рдЬрди्рдо рдФрд░ рдоृрдд्рдпु рдк्рд░рдоाрдг рдкрдд्рд░ рдмрдирд╡ाрдиा рд╣ुрдЖ рдЖрд╕ाрди!  рд░ाрдЬрд╕्рдеाрди рдоें рдЬрди्рдо рдк्рд░рдоाрдг рдкрдд्рд░ рдФрд░ рдоृрдд्рдпु рдк्рд░рдоाрдг рдкрдд्рд░ рдХैрд╕े рдмрдирд╡ाрдПं? рдЬрди्рдо рдк्рд░рдоाрдг рдкрдд्рд░ рдФрд░ рдоृрдд्рдпु рдк्рд░рдоाрдг рдкрдд्рд░ рди рдХेрд╡рд▓ рджрд╕्рддाрд╡ेрдЬ рд╣ैं, рдмрд▓्рдХि рдпे рд╡्рдпрдХ्рддि рдХी рдкрд╣рдЪाрди, рдЕрд╕्рддिрдд्рд╡ рдФрд░ рдЕрдзिрдХाрд░ों рдХा рдк्рд░рдоाрдг рд╣ोрддे рд╣ैं। рдЕрдЧрд░ рдЖрдк рд░ाрдЬрд╕्рдеाрди рдоें рд░рд╣рддे рд╣ैं рдФрд░ рд╕ोрдЪ рд░рд╣े рд╣ैं рдХि рдпрд╣ рд╕рд░्рдЯिрдлिрдХेрдЯ рдХैрд╕े рдмрдирд╡ाрдПं – рддो рдпрд╣ рдЧाрдЗрдб рдЖрдкрдХे рд▓िрдП рд╣ै।  рднाрдЧ 1: рдЬрди्рдо рдк्рд░рдоाрдг рдкрдд्рд░ (Birth Certificate)  рдХ्рдпों рдЬ़рд░ूрд░ी рд╣ै рдЬрди्рдо рдк्рд░рдоाрдг рдкрдд्рд░? рд╕्рдХूрд▓ рдоें рдПрдбрдоिрд╢рди рдХे рд▓िрдП рдЖрдзाрд░ рдХाрд░्рдб рдФрд░ рдкाрд╕рдкोрд░्рдЯ рдмрдирд╡ाрдиे рдХे рд▓िрдП рд╕рд░рдХाрд░ी рдпोрдЬрдиाрдУं рдХा рд▓ाрдн рдЙрдаाрдиे рдХे рд▓िрдП рднрд╡िрд╖्рдп рдоें рдкрд╣рдЪाрди рдкрдд्рд░ рдмрдирд╡ाрдиे рдХे рд▓िрдП  рдХрдм рдмрдирд╡ाрдПं? рдмрдЪ्рдЪे рдХे рдЬрди्рдо рдХे 21 рджिрди рдХे рднीрддрд░ рдЖрд╡ेрджрди рдХрд░рдиा рд╕рдмрд╕े рдмेрд╣рддрд░ рд╣ोрддा рд╣ै। рджेрд░ рд╕े рдЖрд╡ेрджрди рдкрд░ рдЕрдлिрдбेрд╡िрдЯ рдФрд░ рдордЬिрд╕्рдЯ्рд░ेрдЯ рдЕрдк्рд░ूрд╡рд▓ рдХी рдЬ़рд░ूрд░рдд рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ै।  рдЬрди्рдо рдк्рд░рдоाрдг рдкрдд्рд░ рдмрдирд╡ाрдиे рдХे рд▓िрдП рдЬ़рд░ूрд░ी рджрд╕्рддाрд╡ेрдЬ़: рдмрдЪ्рдЪे рдХा рдиाрдо (рдЕрдЧрд░ рд░рдЦा рдЧрдпा рд╣ो) рдоाрддा-рдкिрддा рдХी рдкрд╣рдЪाрди (Aadhaar, рд╡ोрдЯрд░ ID) рдЕрд╕्рдкрддाрд▓ рд╕े рдоिрд▓ा рдЬрди्рдо рдк्рд░рдоाрдг рдкрдд्рд░ (рдпрджि рд╣ॉрд╕्рдкिрдЯрд▓ рдоें рдЬрди्рдо рд╣ुрдЖ) рдиिрд╡ाрд╕ рдк्рд░рдоाрдг рдкрдд्рд░ (Electricity Bill, Ration Card рдЖрджि) ...