Skip to main content

рдордз्рдп рдк्рд░рджेрд╢ рджिрд╡्рдпांрдЧ рдФрд░ рдиेрдд्рд░рд╣ीрди рдХрд▓्рдпाрдг рдпोрдЬрдиाрдПँ 2025 – рд╣рд░ рдЕрдзिрдХाрд░, рд╣рд░ рд╕рд╣ाрд░ा

"рддीрди рджिрд╡्рдпांрдЧ рд╡्рдпрдХ्рддिрдпों рдХी рдк्рд░ेрд░рдгाрджाрдпрдХ рдЫрд╡िрдпाँ – рдПрдХ рджृрд╖्рдЯिрдмाрдзिрдд рдпुрд╡рдХ рд░ाрдд рдоें рд╡ाрдпрд▓िрди рдмрдЬाрддे рд╣ुрдП, рдПрдХ рд╡्рд╣ीрд▓рдЪेрдпрд░ рдкрд░ рдмैрдаा рдпुрд╡рдХ рдк्рд░ोрдл़ाрдЗрд▓ рдоें, рдФрд░ рдПрдХ рдпुрд╡рддी рдмाрд╣рд░ рджीрд╡ाрд░ рдкрд░ рд░ंрдЧीрди рдЪिрдд्рд░ рдмрдиाрддे рд╣ुрдП – рдиीрдЪे рд▓िрдЦा рд╣ै 'рдоाрдирд╡ीрдп рджृрд╖्рдЯिрдХोрдг рд╕े рджृрд╖्рдЯि рдФрд░ рджिрд╢ा'।"

рдордз्рдп рдк्рд░рджेрд╢ рдоें рджिрд╡्рдпांрдЧ рдФрд░ рдиेрдд्рд░рд╣ीрдиों рдХे рд▓िрдП рд╕рд░рдХाрд░ी рдпोрдЬрдиाрдПँ – рдПрдХ рдоाрдирд╡ीрдп рджृрд╖्рдЯिрдХोрдг рд╕े рджृрд╖्рдЯि рдФрд░ рджिрд╢ा



 рдк्рд░рд╕्рддाрд╡рдиा – рдЬрдм рд╕рдоाрдЬ рд╕рдмрдХे рд▓िрдП рд╣ो, рддрднी рд╡рд╣ рд╕ंрдкूрд░्рдг рд╣ोрддा рд╣ै
рдПрдХ рд╕рдн्рдп рдФрд░ рд╕ंрд╡ेрджрдирд╢ीрд▓ рд╕рдоाрдЬ рд╡рд╣ी рд╣ोрддा рд╣ै рдЬрд╣ाँ рд╣рд░ рдиाрдЧрд░िрдХ рдХो рд╕рдоाрди рдЕрд╡рд╕рд░, рд╕рдо्рдоाрди рдФрд░ рдЕрдзिрдХाрд░ рдоिрд▓े – рдЪाрд╣े рд╡рд╣ рд╢ाрд░ीрд░िрдХ рд░ूрдк рд╕े рд╕рдХ्рд╖рдо рд╣ो рдпा рджिрд╡्рдпांрдЧ। рднाрд░рдд рдоें рдХрд░ोрдб़ों рд▓ोрдЧ рдХिрд╕ी рди рдХिрд╕ी рд░ूрдк рдоें рджिрд╡्рдпांрдЧрддा рдХे рд╕ाрде рдЬीрд╡рди рдЬीрддे рд╣ैं, рдЬिрдирдоें рд╕े рдПрдХ рдмрдб़ा рд╣िрд╕्рд╕ा рджृрд╖्рдЯिрдмाрдзिрдд рдпाрдиी рдиेрдд्рд░рд╣ीрдиों рдХा рд╣ै।
рдордз्рдп рдк्рд░рджेрд╢ рд╕рд░рдХाрд░ рдиे рдЗрд╕ рджिрд╢ा рдоें рдХрдИ рд╕рд░ाрд╣рдиीрдп рдк्рд░рдпाрд╕ рдХिрдП рд╣ैं – рдЬрд╣ाँ рди рдХेрд╡рд▓ рджिрд╡्рдпांрдЧ рдЬрдиों рдХे рдЕрдзिрдХाрд░ों рдХी рд░рдХ्рд╖ा рд╣ोрддी рд╣ै, рдмрд▓्рдХि рдЙрди्рд╣ें рд╕рдоाрдЬ рдХी рдоुрдЦ्рдпрдзाрд░ा рд╕े рдЬोрдб़рдиे рдХे рд▓िрдП рдЖрд░्рдеिрдХ, рд╕ाрдоाрдЬिрдХ, рдФрд░ рд╢ैрдХ्рд╖िрдХ рд╕рд╣рдпोрдЧ рднी рдк्рд░рджाрди рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै।

рдПрдХ рд╕рдн्рдп рдФрд░ рд╕ंрд╡ेрджрдирд╢ीрд▓ рд╕рдоाрдЬ рд╡рд╣ी рд╣ोрддा рд╣ै рдЬрд╣ाँ рд╣рд░ рдиाрдЧрд░िрдХ рдХो рд╕рдоाрди рдЕрд╡рд╕рд░, рд╕рдо्рдоाрди рдФрд░ рдЕрдзिрдХाрд░ рдоिрд▓े – рдЪाрд╣े рд╡рд╣ рд╢ाрд░ीрд░िрдХ рд░ूрдк рд╕े рд╕рдХ्рд╖рдо рд╣ो рдпा рджिрд╡्рдпांрдЧ। рднाрд░рдд рдоें рдХрд░ोрдб़ों рд▓ोрдЧ рдХिрд╕ी рди рдХिрд╕ी рд░ूрдк рдоें рджिрд╡्рдпांрдЧрддा рдХे рд╕ाрде рдЬीрд╡рди рдЬीрддे рд╣ैं, рдЬिрдирдоें рд╕े рдПрдХ рдмрдб़ा рд╣िрд╕्рд╕ा рджृрд╖्рдЯिрдмाрдзिрдд рдпाрдиी рдиेрдд्рд░рд╣ीрдиों рдХा рд╣ै।
рдордз्рдп рдк्рд░рджेрд╢ рд╕рд░рдХाрд░ рдиे рдЗрд╕ рджिрд╢ा рдоें рдХрдИ рд╕рд░ाрд╣рдиीрдп рдк्рд░рдпाрд╕ рдХिрдП рд╣ैं – рдЬрд╣ाँ рди рдХेрд╡рд▓ рджिрд╡्рдпांрдЧ рдЬрдиों рдХे рдЕрдзिрдХाрд░ों рдХी рд░рдХ्рд╖ा рд╣ोрддी рд╣ै, рдмрд▓्рдХि рдЙрди्рд╣ें рд╕рдоाрдЬ рдХी рдоुрдЦ्рдпрдзाрд░ा рд╕े рдЬोрдб़рдиे рдХे рд▓िрдП рдЖрд░्рдеिрдХ, рд╕ाрдоाрдЬिрдХ, рдФрд░ рд╢ैрдХ्рд╖िрдХ рд╕рд╣рдпोрдЧ рднी рдк्рд░рджाрди рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै।
рдПрдХ рд╕рдн्рдп рдФрд░ рд╕ंрд╡ेрджрдирд╢ीрд▓ рд╕рдоाрдЬ рд╡рд╣ी рд╣ोрддा рд╣ै рдЬрд╣ाँ рд╣рд░ рдиाрдЧрд░िрдХ рдХो рд╕рдоाрди рдЕрд╡рд╕рд░, рд╕рдо्рдоाрди рдФрд░ рдЕрдзिрдХाрд░ рдоिрд▓े – рдЪाрд╣े рд╡рд╣ рд╢ाрд░ीрд░िрдХ рд░ूрдк рд╕े рд╕рдХ्рд╖рдо рд╣ो рдпा рджिрд╡्рдпांрдЧ। рднाрд░рдд рдоें рдХрд░ोрдб़ों рд▓ोрдЧ рдХिрд╕ी рди рдХिрд╕ी рд░ूрдк рдоें рджिрд╡्рдпांрдЧрддा рдХे рд╕ाрде рдЬीрд╡рди рдЬीрддे рд╣ैं, рдЬिрдирдоें рд╕े рдПрдХ рдмрдб़ा рд╣िрд╕्рд╕ा рджृрд╖्рдЯिрдмाрдзिрдд рдпाрдиी рдиेрдд्рд░рд╣ीрдиों рдХा рд╣ै।
рдордз्рдп рдк्рд░рджेрд╢ рд╕рд░рдХाрд░ рдиे рдЗрд╕ рджिрд╢ा рдоें рдХрдИ рд╕рд░ाрд╣рдиीрдп рдк्рд░рдпाрд╕ рдХिрдП рд╣ैं – рдЬрд╣ाँ рди рдХेрд╡рд▓ рджिрд╡्рдпांрдЧ рдЬрдиों рдХे рдЕрдзिрдХाрд░ों рдХी рд░рдХ्рд╖ा рд╣ोрддी рд╣ै, рдмрд▓्рдХि рдЙрди्рд╣ें рд╕рдоाрдЬ рдХी рдоुрдЦ्рдпрдзाрд░ा рд╕े рдЬोрдб़рдиे рдХे рд▓िрдП рдЖрд░्рдеिрдХ, рд╕ाрдоाрдЬिрдХ, рдФрд░ рд╢ैрдХ्рд╖िрдХ рд╕рд╣рдпोрдЧ рднी рдк्рд░рджाрди рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै।рдПрдХ рд╕рдн्рдп рдФрд░ рд╕ंрд╡ेрджрдирд╢ीрд▓ рд╕рдоाрдЬ рд╡рд╣ी рд╣ोрддा рд╣ै рдЬрд╣ाँ рд╣рд░ рдиाрдЧрд░िрдХ рдХो рд╕рдоाрди рдЕрд╡рд╕рд░, рд╕рдо्рдоाрди рдФрд░ рдЕрдзिрдХाрд░ рдоिрд▓े – рдЪाрд╣े рд╡рд╣ рд╢ाрд░ीрд░िрдХ рд░ूрдк рд╕े рд╕рдХ्рд╖рдо рд╣ो рдпा рджिрд╡्рдпांрдЧ। рднाрд░рдд рдоें рдХрд░ोрдб़ों рд▓ोрдЧ рдХिрд╕ी рди рдХिрд╕ी рд░ूрдк рдоें рджिрд╡्рдпांрдЧрддा рдХे рд╕ाрде рдЬीрд╡рди рдЬीрддे рд╣ैं, рдЬिрдирдоें рд╕े рдПрдХ рдмрдб़ा рд╣िрд╕्рд╕ा рджृрд╖्рдЯिрдмाрдзिрдд рдпाрдиी рдиेрдд्рд░рд╣ीрдиों рдХा рд╣ै।
рдордз्рдп рдк्рд░рджेрд╢ рд╕рд░рдХाрд░ рдиे рдЗрд╕ рджिрд╢ा рдоें рдХрдИ рд╕рд░ाрд╣рдиीрдп рдк्рд░рдпाрд╕ рдХिрдП рд╣ैं – рдЬрд╣ाँ рди рдХेрд╡рд▓ рджिрд╡्рдпांрдЧ рдЬрдиों рдХे рдЕрдзिрдХाрд░ों рдХी рд░рдХ्рд╖ा рд╣ोрддी рд╣ै, рдмрд▓्рдХि рдЙрди्рд╣ें рд╕рдоाрдЬ рдХी рдоुрдЦ्рдпрдзाрд░ा рд╕े рдЬोрдб़рдиे рдХे рд▓िрдП рдЖрд░्рдеिрдХ, рд╕ाрдоाрдЬिрдХ, рдФрд░ рд╢ैрдХ्рд╖िрдХ рд╕рд╣рдпोрдЧ рднी рдк्рд░рджाрди рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै।

рдПрдХ рд╕рдн्рдп рдФрд░ рд╕ंрд╡ेрджрдирд╢ीрд▓ рд╕рдоाрдЬ рд╡рд╣ी рд╣ोрддा рд╣ै рдЬрд╣ाँ рд╣рд░ рдиाрдЧрд░िрдХ рдХो рд╕рдоाрди рдЕрд╡рд╕рд░, рд╕рдо्рдоाрди рдФрд░ рдЕрдзिрдХाрд░ рдоिрд▓े – рдЪाрд╣े рд╡рд╣ рд╢ाрд░ीрд░िрдХ рд░ूрдк рд╕े рд╕рдХ्рд╖рдо рд╣ो рдпा рджिрд╡्рдпांрдЧ। рднाрд░рдд рдоें рдХрд░ोрдб़ों рд▓ोрдЧ рдХिрд╕ी рди рдХिрд╕ी рд░ूрдк рдоें рджिрд╡्рдпांрдЧрддा рдХे рд╕ाрде рдЬीрд╡рди рдЬीрддे рд╣ैं, рдЬिрдирдоें рд╕े рдПрдХ рдмрдб़ा рд╣िрд╕्рд╕ा рджृрд╖्рдЯिрдмाрдзिрдд рдпाрдиी рдиेрдд्рд░рд╣ीрдиों рдХा рд╣ै।
рдордз्рдп рдк्рд░рджेрд╢ рд╕рд░рдХाрд░ рдиे рдЗрд╕ рджिрд╢ा рдоें рдХрдИ рд╕рд░ाрд╣рдиीрдп рдк्рд░рдпाрд╕ рдХिрдП рд╣ैं – рдЬрд╣ाँ рди рдХेрд╡рд▓ рджिрд╡्рдпांрдЧ рдЬрдиों рдХे рдЕрдзिрдХाрд░ों рдХी рд░рдХ्рд╖ा рд╣ोрддी рд╣ै, рдмрд▓्рдХि рдЙрди्рд╣ें рд╕рдоाрдЬ рдХी рдоुрдЦ्рдпрдзाрд░ा рд╕े рдЬोрдб़рдиे рдХे рд▓िрдП рдЖрд░्рдеिрдХ, рд╕ाрдоाрдЬिрдХ, рдФрд░ рд╢ैрдХ्рд╖िрдХ рд╕рд╣рдпोрдЧ рднी рдк्рд░рджाрди рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै।

рдПрдХ рд╕рдн्рдп рдФрд░ рд╕ंрд╡ेрджрдирд╢ीрд▓ рд╕рдоाрдЬ рд╡рд╣ी рд╣ोрддा рд╣ै рдЬрд╣ाँ рд╣рд░ рдиाрдЧрд░िрдХ рдХो рд╕рдоाрди рдЕрд╡рд╕рд░, рд╕рдо्рдоाрди рдФрд░ рдЕрдзिрдХाрд░ рдоिрд▓े – рдЪाрд╣े рд╡рд╣ рд╢ाрд░ीрд░िрдХ рд░ूрдк рд╕े рд╕рдХ्рд╖рдо рд╣ो рдпा рджिрд╡्рдпांрдЧ। рднाрд░рдд рдоें рдХрд░ोрдб़ों рд▓ोрдЧ рдХिрд╕ी рди рдХिрд╕ी рд░ूрдк рдоें рджिрд╡्рдпांрдЧрддा рдХे рд╕ाрде рдЬीрд╡рди рдЬीрддे рд╣ैं, рдЬिрдирдоें рд╕े рдПрдХ рдмрдб़ा рд╣िрд╕्рд╕ा рджृрд╖्рдЯिрдмाрдзिрдд рдпाрдиी рдиेрдд्рд░рд╣ीрдиों рдХा рд╣ै।
рдордз्рдп рдк्рд░рджेрд╢ рд╕рд░рдХाрд░ рдиे рдЗрд╕ рджिрд╢ा рдоें рдХрдИ рд╕рд░ाрд╣рдиीрдп рдк्рд░рдпाрд╕ рдХिрдП рд╣ैं – рдЬрд╣ाँ рди рдХेрд╡рд▓ рджिрд╡्рдпांрдЧ рдЬрдиों рдХे рдЕрдзिрдХाрд░ों рдХी рд░рдХ्рд╖ा рд╣ोрддी рд╣ै, рдмрд▓्рдХि рдЙрди्рд╣ें рд╕рдоाрдЬ рдХी рдоुрдЦ्рдпрдзाрд░ा рд╕े рдЬोрдб़рдиे рдХे рд▓िрдП рдЖрд░्рдеिрдХ, рд╕ाрдоाрдЬिрдХ, рдФрд░ рд╢ैрдХ्рд╖िрдХ рд╕рд╣рдпोрдЧ рднी рдк्рд░рджाрди рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै।

 рджिрд╡्рдпांрдЧ рдФрд░ рджृрд╖्рдЯिрдмाрдзिрдд – рдПрдХ рд╕рд╢рдХ्рдд рдкрд░िрднाрд╖ा

рд╕рд░рдХाрд░ी рдЖंрдХрдб़ों рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░, рдордз्рдп рдк्рд░рджेрд╢ рдоें рд▓ाрдЦों рдРрд╕े рдиाрдЧрд░िрдХ рд╣ैं рдЬो рдХिрд╕ी рди рдХिрд╕ी рд╢ाрд░ीрд░िрдХ, рдоाрдирд╕िрдХ, рд╢्рд░рд╡рдг рдпा рджृрд╖्рдЯि рдмाрдзा рд╕े рдЧ्рд░рд╕िрдд рд╣ैं। рдЗрди рд╡्рдпрдХ्рддिрдпों рдХो рд╕рд░рдХाрд░ рдиे ‘рджिрд╡्рдпांрдЧ’ рд╢рдм्рдж рд╕े рд╕ंрдмोрдзिрдд рдХрд░ рдЙрдирдХी рд╡िрд╢ेрд╖ рдХ्рд╖рдорддाрдУं рдХो рд╕рдо्рдоाрди рджेрдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдХिрдпा рд╣ै।
рджृрд╖्рдЯिрдмाрдзिрдд рдпाрдиी рдиेрдд्рд░рд╣ीрди рдиाрдЧрд░िрдХों рдХो рд╕рдоाрдЬ рдоें рдЕрдХ्рд╕рд░ рджрдпा рдХी рджृрд╖्рдЯि рд╕े рджेрдЦा рдЬाрддा рд╣ै, рд▓ेрдХिрди рдпे рд╡рд╣ी рд▓ोрдЧ рд╣ैं рдЬो рд╕ंрдЧीрдд, рдЕрдз्рдпाрдкрди, рдЦेрд▓, рдФрд░ рдк्рд░рд╢ाрд╕рдиिрдХ рд╕ेрд╡ाрдУं рддрдХ рдоें рдоिрд╕ाрд▓ рдмрди рдЪुрдХे рд╣ैं – рдмрд╢рд░्рддे рдЙрди्рд╣ें рд╕рд╣ी рд╕рдордп рдкрд░ рд╕рд╣ी рд╕рд╣ाрдпрддा рдоिрд▓े।

 рдЙрдж्рджेрд╢्рдп – рдЖрдд्рдордиिрд░्рднрд░рддा, рд╕рдо्рдоाрди рдФрд░ рдЕрдзिрдХाрд░

рдордз्рдп рдк्рд░рджेрд╢ рд╕рд░рдХाрд░ рдХी рджिрд╡्рдпांрдЧ рдХрд▓्рдпाрдг рдпोрдЬрдиाрдУं рдХा рдоूрд▓ рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд╣ै:
рджिрд╡्рдпांрдЧрдЬрдиों рдХो рдЖрдд्рдордиिрд░्рднрд░ рдмрдиाрдиा
рдЙрди्рд╣ें рд╢िрдХ्рд╖ा, рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рдФрд░ рд░ोрдЬрдЧाрд░ рдоें рдмрд░ाрдмрд░ी рдХा рдЕрд╡рд╕рд░ рджेрдиा
рд╕ाрд░्рд╡рдЬрдиिрдХ рд╕्рдеाрдиों рдкрд░ рдкрд╣ुँрдЪ рд╕ुрдЧрдо рдмрдиाрдиा
рднेрджрднाрд╡ рд╕े рдоुрдХ्рдд, рд╕рдо्рдоाрдирдкूрд░्рдг рдЬीрд╡рди рд╕ुрдиिрд╢्рдЪिрдд рдХрд░рдиा

 рдк्рд░рдоुрдЦ рдпोрдЬрдиाрдПँ – рджृрд╖्рдЯिрдмाрдзिрдд рдФрд░ рджिрд╡्рдпांрдЧрдЬрдиों рдХे рд▓िрдП

1. рджिрд╡्рдпांрдЧрдЬрди рд╢िрдХ्рд╖ा рд╕рд╣ाрдпрддा рдпोрдЬрдиा

рджृрд╖्рдЯिрдмाрдзिрдд рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеिрдпों рдХो рд╕्рдХूрд▓ рд╕े рд▓ेрдХрд░ рдХॉрд▓ेрдЬ рддрдХ рдиिрд╢ुрд▓्рдХ рд╢िрдХ्рд╖ा।
рдм्рд░ेрд▓ рд▓िрдкि рдХी рдкुрд╕्рддрдХें, рд╡िрд╢ेрд╖ рд╢िрдХ्рд╖рдХ рдФрд░ рдЫाрдд्рд░ाрд╡ाрд╕ рдХी рд╕ुрд╡िрдзा।
рдкрд░ीрдХ्рд╖ा рдоें рдЕрддिрд░िрдХ्рдд рд╕рдордп рдФрд░ рд╕рд╣ाрдпрдХ (рд╕्рдХ्рд░ाрдЗрдм) рдХी рд╕ुрд╡िрдзा।

2. рдиेрдд्рд░рд╣ीрдиों рдХे рд▓िрдП рдм्рд░ेрд▓ рдк्рд░ेрд╕ рдФрд░ рдбिрдЬिрдЯрд▓ рд▓рд░्рдиिंрдЧ рд╕ेंрдЯрд░

рднोрдкाрд▓ рдФрд░ рдЬрдмрд▓рдкुрд░ рдоें рдм्рд░ेрд▓ рдк्рд░ेрд╕ рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा, рдЬрд╣ाँ рдкाрда्рдпрдХ्рд░рдо рд╕ाрдордЧ्рд░ी рдм्рд░ेрд▓ рдоें рдЙрдкрд▓рдм्рдз рдХрд░ाрдИ рдЬाрддी рд╣ै।
рд╕्рдоाрд░्рдЯрдлोрди рдЖрдзाрд░िрдд рдРрдк्рд╕ (рдЬैрд╕े Be My Eyes, Envision AI) рдХी рд╕рд╣ाрдпрддा рд╕े рдбिрдЬिрдЯрд▓ рд╢िрдХ्рд╖ा рдХो рдмрдв़ाрд╡ा।

3. рджिрд╡्рдпांрдЧ рд╡िрд╡ाрд╣ рдк्рд░ोрдд्рд╕ाрд╣рди рдпोрдЬрдиा

рджिрд╡्рдпांрдЧрдЬрди рдХे рд╡िрд╡ाрд╣ рдкрд░ ₹2 рд▓ाрдЦ рддрдХ рдХी рдк्рд░ोрдд्рд╕ाрд╣рди рд░ाрд╢ि।
рдпрджि рдПрдХ рдкрдХ्рд╖ рд╕ाрдоाрди्рдп рдФрд░ рдПрдХ рджिрд╡्рдпांрдЧ рд╣ो, рддрдм рднी рд╕рд╣ाрдпрддा рджी рдЬाрддी рд╣ै।

4. рджिрд╡्рдпांрдЧ рдкेंрд╢рди рдпोрдЬрдиा

40% рд╕े рдЕрдзिрдХ рджिрд╡्рдпांрдЧрддा рдк्рд░рдоाрдгिрдд рдиाрдЧрд░िрдХों рдХो ₹600 рдк्рд░рддि рдоाрд╣ рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рдкेंрд╢рди।
BPL рдХाрд░्рдбрдзाрд░ी рдХो рдк्рд░ाрдердоिрдХрддा।

5. рджिрд╡्рдпांрдЧрдЬрди рд╕्рд╡рд░ोрдЬрдЧाрд░ рдпोрдЬрдиा

рдЯूрд▓-рдХिрдЯ, рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖рдг рдФрд░ ₹50,000 рддрдХ рдХा рдЛрдг рдЖрд╕ाрди рд╢рд░्рддों рдкрд░।
рд╡िрд╢ेрд╖ рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖рдг рдХेंрдж्рд░, рдЬैрд╕े рдиेрдд्рд░рд╣ीрдиों рдХे рд▓िрдП рдорд╕ाрдЬ, рдХॉрд▓ рд╕ेंрдЯрд░, рд╕ंрдЧीрдд, рдЖрджि।

6. рдиेрдд्рд░рд╣ीрдиों рд╣ेрддु рдЯ्рд░рд╕्рдЯ рдФрд░ рдЫाрдд्рд░ाрд╡ाрд╕

рджृрд╖्рдЯिрдмाрдзिрдд рдмрдЪ्рдЪों рдХे рд▓िрдП рднोрдкाрд▓, рд░ीрд╡ा, рдЧ्рд╡ाрд▓िрдпрд░ рдЬैрд╕े рд╢рд╣рд░ों рдоें рдЫाрдд्рд░ाрд╡ाрд╕।
рдЗрди рдЫाрдд्рд░ाрд╡ाрд╕ों рдоें рд╢िрдХ्рд╖ा, рднोрдЬрди, рд╡рд░्рджी, рд╕्рдЯेрд╢рдирд░ी рдФрд░ рдм्рд░ेрд▓ рд╕ाрдордЧ्рд░ी рдоुрдл्рдд рджी рдЬाрддी рд╣ै।

7. UDID рдХाрд░्рдб (Unique Disability ID)

рд░ाрдЬ्рдп рднрд░ рдоें рдбिрдЬिрдЯрд▓ рдкрд╣рдЪाрди – рдПрдХ рдХाрд░्рдб рд╕े рд╕рднी рд╕ेрд╡ाрдУं рддрдХ рдкрд╣ुँрдЪ।
рд╕्рдХूрд▓, рд╣ॉрд╕्рдкिрдЯрд▓, рд╕рд░рдХाрд░ी рдпोрдЬрдиाрдУं рдоें рддुрд░ंрдд рд▓ाрдн рд╕ंрднрд╡।

 рдоाрдирд╡ीрдп рдХрд╣ाрдиिрдпाँ – рдмрджрд▓ाрд╡ рдХी рд╕рдЪ्рдЪी рдоिрд╕ाрд▓ें

 рд░рд╡ि рдХी рд░ौрд╢рдиी

рд░рд╡ि рдЙрдЬ्рдЬैрди рдЬिрд▓े рдХे рдПрдХ рдЫोрдЯे рдЧाँрд╡ рд╕े рд╣ैं। рд╡рд╣ рдЬрди्рдо рд╕े рджृрд╖्рдЯिрдмाрдзिрдд рд╣ैं। рд▓ेрдХिрди рдоाрддा-рдкिрддा рдиे рд╣ाрд░ рдирд╣ीं рдоाрдиी। рд╕рд░рдХाрд░ी рд╕्рдХूрд▓ рдоें рдиाрдоांрдХрди рдХे рдмाрдж рдм्рд░ेрд▓ рдХिрддाрдмें рдоिрд▓ीं рдФрд░ рдЫाрдд्рд░ाрд╡ाрд╕ рдоें рджाрдЦिрд▓ा рдоिрд▓ा। рдЖрдЬ рд░рд╡ि рдиे рдПрдо.рдП. рдХрд░ рд▓िрдпा рд╣ै рдФрд░ рдЧाрдпрдХ рдмрдирдиे рдХी рддैрдпाрд░ी рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं।
"рдоेрд░ी рджुрдиिрдпा рдЕंрдзेрд░े рдоें рдирд╣ीं, рд╕ुрд░ों рдоें рд░ोрд╢рдиी рд╣ै। рд╕рд░рдХाрд░ рдХी рдорджрдж рдиे рдоुрдЭे рд╣ौрд╕рд▓ा рджिрдпा," – рд░рд╡ि।

рдирд╕ीрдо рдмाрдиो рдХी рдирдИ рджिрд╢ा

рднोрдкाрд▓ рдХी рдирд╕ीрдо рдмाрдиो рдХो рдЖंрд╢िрдХ рджृрд╖्рдЯिрдмाрдзा рд╣ै। рд╡े рдХрднी рдХिрд╕ी рдкрд░ рдиिрд░्рднрд░ рд░рд╣рддी рдеीं। рджिрд╡्рдпांрдЧ рд╕्рд╡рд░ोрдЬрдЧाрд░ рдпोрдЬрдиा рдХे рддрд╣рдд рдЙрди्рд╣ें рд╕िрд▓ाрдИ рдорд╢ीрди рдоिрд▓ी рдФрд░ рдХौрд╢рд▓ рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖рдг рдоिрд▓ा। рдЕрдм рд╡े 10 рдФрд░ рдорд╣िрд▓ाрдУं рдХो рд░ोрдЬрдЧाрд░ рджे рд░рд╣ी рд╣ैं।

 рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рдФрд░ рдкुрдирд░्рд╡ाрд╕ рд╕ुрд╡िрдзाрдПँ

рдЬिрд▓ा рдЕрд╕्рдкрддाрд▓ों рдоें рдиेрдд्рд░ рдкрд░ीрдХ्рд╖рдг рд╢िрд╡िрд░
рдиिःрд╢ुрд▓्рдХ рдЪрд╢्рдоा, рдСрдкрд░ेрд╢рди (рдоोрддिрдпाрдмिंрдж) рдХी рд╕ुрд╡िрдзा
рд╡िрд╢ेрд╖ рдкुрдирд░्рд╡ाрд╕ рдХेंрдж्рд░ों рдоें рдордиोрд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рдкрд░ाрдорд░्рд╢

 рдкрд╣ुँрдЪ рдХी рд╕ुрд╡िрдзा (Accessibility)

рд╕рд░рдХाрд░ी рдХाрд░्рдпाрд▓рдпों, рдмрд╕ рдЕрдб्рдбों, рдФрд░ рд░ेрд▓рд╡े рд╕्рдЯेрд╢рдиों рдкрд░ рд░ैंрдк рдФрд░ рдм्рд░ेрд▓ рд╕ाрдЗрдиेрдЬ।
рджिрд╡्рдпांрдЧों рдХे рд▓िрдП рдЕрд▓рдЧ рдмрд╕ рдкाрд╕ рдФрд░ рд░िрдЬ़рд░्рд╡ рд╕ीрдЯें।
рдСрдирд▓ाрдЗрди рд╕ेрд╡ाрдУं рдоें рд╕्рдХ्рд░ीрди рд░ीрдбрд░ рд╕рдкोрд░्рдЯ।

 рдЖрд╡ेрджрди рдХी рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा

рджिрд╡्рдпांрдЧ рдк्рд░рдоाрдг рдкрдд्рд░: рдЬिрд▓ा рдЕрд╕्рдкрддाрд▓ рдоें рдоेрдбिрдХрд▓ рдмोрд░्рдб рдж्рд╡ाрд░ा рдЬाрд░ी।
UDID рдХाрд░्рдб рд╣ेрддु рдЖрд╡ेрджрди: www.swavlambancard.gov.in
рд╕ंрдмंрдзिрдд рдпोрдЬрдиा рдХा рдЪрдпрди: рд▓ोрдХ рд╕ेрд╡ा рдХेंрдж्рд░ рдпा рд╕рдоाрдЬ рдХрд▓्рдпाрдг рд╡िрднाрдЧ рдХे рдЬ़рд░िрдП।
рдСрдирд▓ाрдЗрди рдЯ्рд░ैрдХिंрдЧ рдФрд░ рд╕рд╣ाрдпрддा: Samagra Portal рдФрд░ MP Disability Services App рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े।

 рдЪुрдиौрддिрдпाँ

рдЧांрд╡ों рдоें рдЬाрдЧрд░ूрдХрддा рдХी рдХрдоी
рдбिрдЬिрдЯрд▓ рд╕ाрдХ्рд╖рд░рддा рдХी рдХрдоी
рдХाрдЧрдЬ़ी рдХाрд░्рдпрд╡ाрд╣ी рдоें рд╡िрд▓ंрдм
рдкрд╣ुंрдЪ рдоें рдмाрдзाрдПँ – рдЬैрд╕े рдкрд░िрд╡рд╣рди рдФрд░ рд╕рд╣ाрдпрддा рдЙрдкрдХрд░рдгों рдХी рдХрдоी

рд╕рдоाрдзाрди:

рдЬ़рдоीрдиी рд╕्рддрд░ рдкрд░ рдЬाрдирдХाрд░ी рдЕрднिрдпाрди
рджिрд╡्рдпांрдЧ рдоिрдд्рд░ рд╕्рд╡рдпंрд╕ेрд╡рдХों рдХी рдиिрдпुрдХ्рддि
рдоोрдмाрдЗрд▓ рд╣ेрд▓्рдк рдпूрдиिрдЯ्рд╕
рд╕рдордпрдмрдж्рдз рдХाрд░्рдпाрди्рд╡рдпрди рдЯ्рд░ैрдХिंрдЧ рд╕िрд╕्рдЯрдо

 рднрд╡िрд╖्рдп рдХी рджिрд╢ा – рд╕рдмрдХे рд▓िрдП рд╕рдоाрди рдЕрд╡рд╕рд░

рд╕्рдХूрд▓ों рдоें рдЗрди्рдХ्рд▓ूрд╕िрд╡ рд╢िрдХ्рд╖ा
рдмाрдЬाрд░ рдФрд░ рдХाрд░्рдпाрд▓рдпों рдоें рджिрд╡्рдпांрдЧ рдЕрдиुрдХूрд▓ рдЗрди्рдл्рд░ाрд╕्рдЯ्рд░рдХ्рдЪрд░
рдк्рд░ाрдЗрд╡ेрдЯ рд╕ेрдХ्рдЯрд░ рдоें рдХोрдЯा рдФрд░ рд╕ंрд╡ेрджрдирд╢ीрд▓рддा рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖рдг
рдиेрдд्рд░рд╣ीрдиों рдХे рд▓िрдП рдСрдбिрдпो рдмुрдХ्рд╕ рдФрд░ рд╕्рдкीрдХिंрдЧ рдиोрдЯ्рд╕

 рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖: рджिрд╡्рдпांрдЧрддा рдПрдХ рдХрдордЬोрд░ी рдирд╣ीं, рдПрдХ рд╡िрд╢ेрд╖рддा рд╣ै

рдордз्рдп рдк्рд░рджेрд╢ рдоें рджिрд╡्рдпांрдЧ рдФрд░ рдиेрдд्рд░рд╣ीрдиों рдХे рд▓िрдП рдмрдиाрдИ рдЧрдИ рдпोрдЬрдиाрдПँ рдХेрд╡рд▓ рд░ाрд╣рдд рдирд╣ीं рд╣ैं – рдпे рдЖрдд्рдордиिрд░्рднрд░рддा, рд╕рдо्рдоाрди рдФрд░ рд╕рдоाрд╡ेрд╢ी рд╡िрдХाрд╕ рдХी рдЖрдзाрд░рд╢िрд▓ा рд╣ैं। рдпрд╣ рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ै рдХि рд╣рдо рд╕िрд░्рдл рд╕рд░рдХाрд░ рдкрд░ рдирд╣ीं, рд╕्рд╡рдпं рдкрд░ рднी рдЬ़िрдо्рдоेрджाрд░ी рд▓ें рдХि рдХोрдИ рднी рд╡्рдпрдХ्рддि рдЙрд╕рдХी рдЕрдХ्рд╖рдорддा рдХे рдХाрд░рдг рдкीрдЫे рди рдЫूрдЯे।
"рд╣рд░ рдХिрд╕ी рдХे рдкाрд╕ рдХुрдЫ рдХрд░рдиे рдХी рд╢рдХ्рддि рд╣ै – рдмрд╕ рдЬ़рд░ूрд░рдд рд╣ै рд╕рд╣ाрд░े рдХी, рднрд░ोрд╕े рдХी, рдФрд░ рдПрдХ рдоौрдХा рджेрдиे рдХी।"
рдЖрдЗрдП, рд╣рдо рд╕рдм рдоिрд▓рдХрд░ рдордз्рдп рдк्рд░рджेрд╢ рдХो рдПрдХ рдРрд╕ा рд░ाрдЬ्рдп рдмрдиाрдПँ рдЬрд╣ाँ рдХोрдИ рднी рджिрд╡्рдпांрдЧ рдкीрдЫे рди рд░рд╣ рдЬाрдП – рдЬрд╣ाँ рд╣рд░ рджृрд╖्рдЯिрдмाрдзिрдд рдиाрдЧрд░िрдХ, рд╣рд░ рд╡िрд╢ेрд╖ рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╡ाрд▓ा рдмрдЪ्рдЪा, рдЕрдкрдиे рд╕рдкрдиों рдХो рдкूрд░ा рдХрд░ рд╕рдХे... рдЖрдд्рдорд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рд╕े, рд╕рдо्рдоाрди рд╕े рдФрд░ рдЧрд░िрдоा рдХे рд╕ाрде।

рджेрд╡ी рдЕрд╣िрд▓्рдпाрдмाрдИ рдиाрд░ी рд╢рдХ्рддि рдоिрд╢рди 2025 – рд╕рд╢рдХ्рдд рдиाрд░ी, рд╕рдоृрдж्рдз рдордз्рдпрдк्рд░рджेрд╢

рд▓ाрдбрд▓ी рд▓рдХ्рд╖्рдоी рдкрд╣рд▓ – рдмेрдЯिрдпों рдХो рд╢िрдХ्рд╖ा, рд╕рдо्рдоाрди рдФрд░ рд╕ुрд░рдХ्рд╖िрдд -рднрд╡िрд╖्рдп рдХी рдУрд░ рдПрдХ рд╕рд╢рдХ्рдд рдХрджрдо

ICDS рдФрд░ рдЖंрдЧрдирдмाрдб़ी рд╕ेрд╡ाрдПँ – рдмрдЪ्рдЪों, рдорд╣िрд▓ाрдУं рдФрд░ рдЧрд░्рднрд╡рддी -рдоाрддाрдУं рдХे рд▓िрдП рд╕ंрдкूрд░्рдг рдкोрд╖рдг рдФрд░ рджेрдЦрднाрд▓

рдоुрдЦ्рдпрдоंрдд्рд░ी рдмाрд▓ рдЖрд╢ीрд░्рд╡ाрдж рдпोрдЬрдиा – рдЕрдиाрде рдмрдЪ्рдЪों рдХे рд▓िрдП рд╢िрдХ्рд╖ा, рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рдФрд░ рд╕рдо्рдоाрди рдХी рдЧाрд░ंрдЯी

рджिрд╡्рдпांрдЧрдЬрди рд╕рд╣ाрдпрддा рдпोрдЬрдиाрдПं - FAQ

рджिрд╡्рдпांрдЧ рдФрд░ рдиेрдд्рд░рд╣ीрди рдЬрдиों рдХे рд▓िрдП рдпोрдЬрдиाрдПँ – рд╕ाрдоाрди्рдп рдк्рд░рд╢्рди (FAQ)

40% рд╕े рдЕрдзिрдХ рджिрд╡्рдпांрдЧрддा рдк्рд░рдоाрдгिрдд рд╣ोрдиे рдкрд░, рдФрд░ рдпрджि рд╡्рдпрдХ्рддि BPL рд╢्рд░ेрдгी рдоें рдЖрддा рд╣ै, рддो рд╡рд╣ ₹600 рдк्рд░рддिрдоाрд╣ рдкेंрд╢рди рдХे рд▓िрдП рдкाрдд्рд░ рд╣ोрддा рд╣ै।

рдм्рд░ेрд▓ рдкुрд╕्рддрдХें, рдЫाрдд्рд░ाрд╡ाрд╕, рд╕рд╣ाрдпрдХ рд╢िрдХ्рд╖рдХ, рдЫाрдд्рд░рд╡ृрдд्рддि рдФрд░ рдкрд░ीрдХ्рд╖ा рдоें рд╡िрд╢ेрд╖ рд╕ुрд╡िрдзाрдПं рдЬैрд╕े рдЕрддिрд░िрдХ्рдд рд╕рдордп рдФрд░ рд╕्рдХ्рд░ाрдЗрдм।

рд╣ाँ, рджिрд╡्рдпांрдЧрдЬрди рд╕्рд╡рд░ोрдЬрдЧाрд░ рдпोрдЬрдиा рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд рдЯूрд▓рдХिрдЯ рдФрд░ ₹50,000 рддрдХ рдХा рдЕрдиुрджाрди-рдЛрдг рдЙрдкрд▓рдм्рдз рд╣ै। рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖рдг рднी рдиिрд╢ुрд▓्рдХ рджिрдпा рдЬाрддा рд╣ै।

рджिрд╡्рдпांрдЧ рдк्рд░рдоाрдг рдкрдд्рд░ рдЬिрд▓ा рдЕрд╕्рдкрддाрд▓ рд╕े рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░ें, рдлिрд░ UDID рдкोрд░्рдЯрд▓ рдпा рд▓ोрдХ рд╕ेрд╡ा рдХेंрдж्рд░ рдкрд░ рдЬाрдХрд░ рд╕ंрдмंрдзिрдд рдпोрдЬрдиाрдУं рдХे рд▓िрдП рдЖрд╡ेрджрди рдХрд░ें।

рднोрдкाрд▓, рдЬрдмрд▓рдкुрд░, рд░ीрд╡ा, рдЧ्рд╡ाрд▓िрдпрд░ рдЖрджि рдоें рджृрд╖्рдЯिрдмाрдзिрдд рдЫाрдд्рд░ों рдХे рд▓िрдП рд╡िрд╢ेрд╖ рдЫाрдд्рд░ाрд╡ाрд╕ рд╣ैं, рдЬрд╣ाँ рд╢िрдХ्рд╖ा, рднोрдЬрди рдФрд░ рдм्рд░ेрд▓ рд╕ाрдордЧ्рд░ी рдиिрд╢ुрд▓्рдХ рдоिрд▓рддी рд╣ै।

Comments

Popular posts from this blog

UP рдоें рджिрд╡्рдпांрдЧों рдХे рд▓िрдП UPSRTC рдиिःрд╢ुрд▓्рдХ рдмрд╕ рдпाрдд्рд░ा рд╕ुрд╡िрдзा

Free Travel Facility for Persons with Disabilities рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢ рдоें рджिрд╡्рдпांрдЧों рдХे рд▓िрдП UPSRTC (рд░ाрдЬ्рдп рдкрд░िрд╡рд╣рди рдиिрдЧрдо) рдж्рд╡ाрд░ा рдиिःрд╢ुрд▓्рдХ рдмрд╕ рдпाрдд्рд░ा рд╕ुрд╡िрдзा рдЙрдкрд▓рдм्рдз рд╣ै। рдЗрд╕े Free Travel Facility for Persons with Disabilities Rules‑2019 рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд рд▓ाрдЧू рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдиीрдЪे рд╡िрд╕्рддाрд░ рд╕े рдЬाрдирдХाрд░ी рджी рдЧрдИ рд╣ै ЁЯСЗ  рдХौрди рд▓ाрдн рдЙрдаा рд╕рдХрддा рд╣ै? рдХोрдИ рднी рджिрд╡्рдпांрдЧ (≥40% рд╡िрдХрд▓ांрдЧрддा) 80% рдпा рдЕрдзिрдХ рджिрд╡्рдпांрдЧрддा рд╡ाрд▓े рд╡्рдпрдХ्рддि рд╕ाрде рдоें рдПрдХ рд╕рд╣рдпाрдд्рд░ी рдХा рднी рд▓ाрдн рдЙрдаा рд╕рдХрддे рд╣ैं   рдХрд╣ाँ рд╕े-рд╕рдм рддрдХ рдпाрдд्рд░ा? UPSRTC рдХी рд╕рднी ‘ordinary’ (рд╕ाрдзाрд░рдг) рдмрд╕ों рдоें рдоुрдл्рдд рдпाрдд्рд░ा рд░ाрдЬрдзाрдиी, рд╕िрдЯी / рдИ‑рдмрд╕ों рдоें рднी рдпрд╣ рд╕ुрд╡िрдзा рд▓ाрдЧू  рд╕ुрд╡िрдзा рд░ाрдЬ्рдп-рд╕ीрдоा рдХे рдЕंрджрд░ рдФрд░ рдмाрд╣рд░ рджोрдиों рдХ्рд╖ेрдд्рд░ों рдоें рдоाрди्рдп рд╣ै ✔️ рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рджрд╕्рддाрд╡ेрдЬ рдоूрд▓ disability certificate (Chief Medical Officer/Comp. Medical Officer рдж्рд╡ाрд░ा рдЬाрд░ी) Aadhaar рдХाрд░्рдб рдпा UDID рдХाрд░्рдб (рдЙрдкрд╕्рдеिрддि рдЕрдиिрд╡ाрд░्рдп) ( uphwd.gov.in )  рдиिрдпрдо рдФрд░ рдЙрдкрдпोрдЧ рдХैрд╕े рдХрд░ें? рдмрд╕ рд╕्рдЯाрдл рдХो рдпाрдд्рд░ा рдЖрд░ंрдн рд╕े рдкрд╣рд▓े рджрд╕्рддाрд╡ेрдЬ़ рджिрдЦाрдПं рд░िрдЬिрд╕्рдЯ्рд░ेрд╢рди рдпा рдЕрдЧ्рд░िрдо рдЯिрдХрдЯिंрдЧ рдЕрдиिрд╡ाрд░्рдп рдирд╣ीं рд╣ै; рдмрд╕ рдоें рд╕рд╡ाрд░ рд╣ोрддे рд╕рдордп рдпрд╣ ...

Sabla / Kishori Balika Yojana – рдХिрд╢ोрд░िрдпों рдХे рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп, рдкोрд╖рдг рдФрд░ рдЖрдд्рдордиिрд░्рднрд░рддा рдХी рдУрд░ рдордЬрдмूрдд рдХрджрдо

Sabla / Kishori Balika Yojana рд╕рдмрд▓ рдпोрдЬрдиा / рдХिрд╢ोрд░ी рдмाрд▓िрдХा рдпोрдЬрдиा: рдмेрдЯिрдпों рдХे рд╕्рд╡ाрд╡рд▓ंрдмрди рдХी рд░ाрд╣  рднाрд░рдд рдЬैрд╕े рджेрд╢ рдоें рдЬрд╣ां рдмेрдЯिрдпाँ рдПрдХ рддрд░рдл рджेрд╡ी рдХा рд░ूрдк рдоाрдиी рдЬाрддी рд╣ैं, рд╡рд╣ीं рджूрд╕рд░ी рдУрд░ рдХрдИ рдмाрд░ рдЙрди्рд╣ें рд╢िрдХ्рд╖ा, рдкोрд╖рдг рдФрд░ рд╕рдо्рдоाрди рд╕े рд╡ंрдЪिрдд рднी рд░рд╣рдиा рдкрдб़рддा рд╣ै। рдПрдХ рдХिрд╢ोрд░ी рдХे рдЬीрд╡рди рдоें рдЬрдм рдЙрд╕рдХा рд╢рд░ीрд░ рдФрд░ рдорди рдХрдИ рдмрджрд▓ाрд╡ों рд╕े рдЧुрдЬрд░рддा рд╣ै, рддрдм рдЙрд╕े рд╕рдмрд╕े рдЬ़्рдпाрджा рдоाрд░्рдЧрджрд░्рд╢рди, рдкोрд╖рдг, рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рдФрд░ рдЖрдд्рдорд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдХी рдЬрд░ूрд░рдд рд╣ोрддी рд╣ै। рдЗрд╕ी рд╕ंрд╡ेрджрдиा рдФрд░ рдЬ़рд░ूрд░рдд рдХो рд╕рдордЭрддे рд╣ुрдП рднाрд░рдд рд╕рд░рдХाрд░ рдиे рд╕рдмрд▓ рдпोрдЬрдиा (рдЬिрд╕े рдХिрд╢ोрд░ी рдмाрд▓िрдХा рдпोрдЬрдиा рднी рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै) рдХी рд╢ुрд░ुрдЖрдд рдХी — рддाрдХि рджेрд╢ рдХी рдмेрдЯिрдпाँ рди рд╕िрд░्рдл рд╕्рд╡рд╕्рде рд░рд╣ें, рдмрд▓्рдХि рдЖрдд्рдордиिрд░्рднрд░ рднी рдмрдиें। рдХिрд╢ोрд░ी – рдПрдХ рд╕ंрд╡ेрджрдирд╢ीрд▓ рдоोрдб़ рдЬрдм рдХोрдИ рдмрдЪ्рдЪी 11-18 рд╕ाрд▓ рдХी рдЙрдо्рд░ рдоें рдк्рд░рд╡ेрд╢ рдХрд░рддी рд╣ै, рддो рдпрд╣ рдЙрд╕рдХा рд╢ाрд░ीрд░िрдХ, рдоाрдирд╕िрдХ рдФрд░ рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд░ूрдк рд╕े рд╕рдмрд╕े рд╕ंрд╡ेрджрдирд╢ीрд▓ рдФрд░ рдиिрд░्рдгाрдпрдХ рд╕рдордп рд╣ोрддा рд╣ै। рдЗрд╕ рдЙрдо्рд░ рдоें рд╡рд╣ рди рддो рдкूрд░ी рддрд░рд╣ рд╕े рдмрдЪ्рдЪी рд░рд╣рддी рд╣ै, рди рдкूрд░ी рддрд░рд╣ рд╕े рд╡рдпрд╕्рдХ। рд╡рд╣ рдЕрдкрдиी рдкрд╣рдЪाрди, рдЖрдд्рдо-рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдФрд░ рд╕рдоाрдЬ рдоें рдЕрдкрдиे рд╕्рдеाрди рдХो рд▓ेрдХрд░ рд╕ंрдШрд░्рд╖ рдХрд░ рд░рд╣ी рд╣ोрддी рд╣ै। рдЧ्рд░ाрдоीрдг рднाрд░рдд рдоें рд╕्рдеिрддि рдФрд░ рднी рдХрдаिрди рд╣ै — рдпрд╣ाँ рдЕрдзिрдХांрд╢ рдХिрд╢ोрд░िрдпाँ рдпा рддो рд╕्рдХूрд▓ рдЫोрдб़ рдЪुрдХी рд╣ोрддी рд╣ैं, рдпा рдШрд░ेрд▓ू рдЬिрдо्рдоेрджाрд░िрдпो...

рд░ाрдЬрд╕्рдеाрди рдоें рдЬрди्рдо рдФрд░ рдоृрдд्рдпु рдк्рд░рдоाрдг рдкрдд्рд░ рдХैрд╕े рдмрдирд╡ाрдПं: рдЖрд╕ाрди рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдФрд░ рдЬрд░ूрд░ी рджрд╕्рддाрд╡ेрдЬ़

рдЕрдм рдЬрди्рдо рдФрд░ рдоृрдд्рдпु рдк्рд░рдоाрдг рдкрдд्рд░ рдмрдирд╡ाрдиा рд╣ुрдЖ рдЖрд╕ाрди!  рд░ाрдЬрд╕्рдеाрди рдоें рдЬрди्рдо рдк्рд░рдоाрдг рдкрдд्рд░ рдФрд░ рдоृрдд्рдпु рдк्рд░рдоाрдг рдкрдд्рд░ рдХैрд╕े рдмрдирд╡ाрдПं? рдЬрди्рдо рдк्рд░рдоाрдг рдкрдд्рд░ рдФрд░ рдоृрдд्рдпु рдк्рд░рдоाрдг рдкрдд्рд░ рди рдХेрд╡рд▓ рджрд╕्рддाрд╡ेрдЬ рд╣ैं, рдмрд▓्рдХि рдпे рд╡्рдпрдХ्рддि рдХी рдкрд╣рдЪाрди, рдЕрд╕्рддिрдд्рд╡ рдФрд░ рдЕрдзिрдХाрд░ों рдХा рдк्рд░рдоाрдг рд╣ोрддे рд╣ैं। рдЕрдЧрд░ рдЖрдк рд░ाрдЬрд╕्рдеाрди рдоें рд░рд╣рддे рд╣ैं рдФрд░ рд╕ोрдЪ рд░рд╣े рд╣ैं рдХि рдпрд╣ рд╕рд░्рдЯिрдлिрдХेрдЯ рдХैрд╕े рдмрдирд╡ाрдПं – рддो рдпрд╣ рдЧाрдЗрдб рдЖрдкрдХे рд▓िрдП рд╣ै।  рднाрдЧ 1: рдЬрди्рдо рдк्рд░рдоाрдг рдкрдд्рд░ (Birth Certificate)  рдХ्рдпों рдЬ़рд░ूрд░ी рд╣ै рдЬрди्рдо рдк्рд░рдоाрдг рдкрдд्рд░? рд╕्рдХूрд▓ рдоें рдПрдбрдоिрд╢рди рдХे рд▓िрдП рдЖрдзाрд░ рдХाрд░्рдб рдФрд░ рдкाрд╕рдкोрд░्рдЯ рдмрдирд╡ाрдиे рдХे рд▓िрдП рд╕рд░рдХाрд░ी рдпोрдЬрдиाрдУं рдХा рд▓ाрдн рдЙрдаाрдиे рдХे рд▓िрдП рднрд╡िрд╖्рдп рдоें рдкрд╣рдЪाрди рдкрдд्рд░ рдмрдирд╡ाрдиे рдХे рд▓िрдП  рдХрдм рдмрдирд╡ाрдПं? рдмрдЪ्рдЪे рдХे рдЬрди्рдо рдХे 21 рджिрди рдХे рднीрддрд░ рдЖрд╡ेрджрди рдХрд░рдиा рд╕рдмрд╕े рдмेрд╣рддрд░ рд╣ोрддा рд╣ै। рджेрд░ рд╕े рдЖрд╡ेрджрди рдкрд░ рдЕрдлिрдбेрд╡िрдЯ рдФрд░ рдордЬिрд╕्рдЯ्рд░ेрдЯ рдЕрдк्рд░ूрд╡рд▓ рдХी рдЬ़рд░ूрд░рдд рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ै।  рдЬрди्рдо рдк्рд░рдоाрдг рдкрдд्рд░ рдмрдирд╡ाрдиे рдХे рд▓िрдП рдЬ़рд░ूрд░ी рджрд╕्рддाрд╡ेрдЬ़: рдмрдЪ्рдЪे рдХा рдиाрдо (рдЕрдЧрд░ рд░рдЦा рдЧрдпा рд╣ो) рдоाрддा-рдкिрддा рдХी рдкрд╣рдЪाрди (Aadhaar, рд╡ोрдЯрд░ ID) рдЕрд╕्рдкрддाрд▓ рд╕े рдоिрд▓ा рдЬрди्рдо рдк्рд░рдоाрдг рдкрдд्рд░ (рдпрджि рд╣ॉрд╕्рдкिрдЯрд▓ рдоें рдЬрди्рдо рд╣ुрдЖ) рдиिрд╡ाрд╕ рдк्рд░рдоाрдг рдкрдд्рд░ (Electricity Bill, Ration Card рдЖрджि) ...